Testu komentarioa
Clasificado en Otras materias
Escrito el en vasco con un tamaño de 11,89 KB
2.1. - ERLAZIONATU AUTOREAREN PENTSAMENDUAREKIN Errepublikako VII liburuaren gaia idealeko gobernarien heziketa da: nolako heziera jaso behar diren gobernariek hirian zuzentasuna sortzeko. Liburua haitzuloaren alegoriarekin hasten da. Bertan Platonek agintariearen heziketan egin behar dean ibilbidea errepresentatzen du. Bi mundu daude, zentzumenen mundua (haitzuloa, ilunpea) eta arrazoiaren mundua (kanpokoa, argiarena). Lehenengoan itzalak eta irudiak (estatuak) besterik ez dago, hau da gauza materialak. Bigarrenean matematikako izakiak eta ideiak, benetako gauzak aurkitzen dira. Haitzuloaren barneko gauzak (estatuak eta beren irudiak) kanpoko gauzen (ideien) kopiak baino ez dira. Beraz, haitzuloa (mundu materiala) bakarrik ezagutzen dugunean errealitateri buruzko iritziak bakarrik izango ditugu. Benetako ezagutza edo zientzia eskuratzeko ideiak arrazoiaren bitartez ezagutu behar ditugu (argira igo behar dugu). Maila batetik bestera igarotzea, berriz, ez da erraza, arimak ohitu behar baitu lehenago argitan eta gero ilunpetan ere ikustera, eta bide horretan heziketa ezinbesteko bultzagarri dugu. Hau da irakurri dugun testuonetan aipatzen dena. Igoera hori beharrezkoa da bai bizitza pribatuan bai bizitza publikoan nagusitu behar diren idealen benetako zerizana ezagutzeko. Zuzentasuna, ongia,... ezagutzen duenak bakarrik jokatuko du zuzentasunez eta izango da ona. Gizakiok ezagutzen dugu benetako errealitate hori (ideien mundua) arimari ezker, bertan daude, arimaren zati arrazionalean. Izan ere, arrazio arima ideien mundukoa da eta gorputzeratu baino lehen han bizi eta ideiak (benetako izakiak) ikusi zituen. Mundu sentikor honetako gauzak ideien kopiak direnez, zentzumenen bidez ikusten ditugunean haien ereduak diren ideiak gogoratzen ditugu, benetako errealitate hura. Ideien guztien erpinean ongiaren ideia dago, eta bera ikustatzera iristen dena (filosofoa) izango da hiria gobernatzeko egokia. Are gehiago, filosofo hori behartuta dago gobernuan parte hartzera eta besteen heziketa bere gain hartzera. 2.2 ERLAZIONATU AUTOREAREN TESTUINGURU HISTORIKO ETA FILOSOFIKOAREKIN. Platon Atenasen jaio aen, k.a. V. mendean. Gaztaroan dramak eta olerkiak idatzi zituen baina Sokrates ezagutu zuenean denak erre egin zituen, egia filosofian bakarrik aurkituko zuelakoan. Bere maisuaren heriotza-zigorragatik politikagintzan parte hartzeari uko egin eta pentsatu zuen politikaren arlo teorikoa landu behar zuela. Sirakusara hiru bidaia egin zituen, lehenengoa pitagorikoen doktrina eta eskola antolaketa ezagutzeko asmoz:besteak bere gizarte antolaketa eta gobernatzeko eredua Dionisio tiranoari proposatzeko,suerterik gabe. Bitartean Atenasen Akademia eskola sortu zuen. Bere idazlanak oparoak izan ziren, solasaldiak gehienak, eta bertan Platonek Sokratesen ahotik hitz egiten du. Ezagunenen artean, Apologia (Sokratesen defentsan, Oturuntza,maitasunari buruz, Errepublika, justiziaz edo zuzentasunaz Atenas izan zen lehen estatu-hiria demokrazia ezarri zuena. Gaur egun ez bezala, esklaboek, atzerritarrek, emakumeek ez zituzten eskubide politikoak. Agintariek bozketaz hautatzen ziren eta erretorikan jakitea garrantzitsua zen entzuleak konbentzitzeko. Hori dela eta erretorika ikasgai bihurtu zen, eta sofistek klaseak ematen zituzten diruaren truke. Diziplina hau entzulea konbentzitzeko eta ez egia bilatzeko tresna bihurtu zen. Sofistak erlatibista eta eszeptikoak ziren Haientzat ezagutza pertzepzioa zen, eta egia ezagutzea ezinezkoa. Platonek, ordea, Parmenidesen ikuspuntuari jarraituz, zentzumenen eta arrazoiaren artean bereizten zuen. Lehenengoek itxurak besterik ez dituztela kontutan hartzen zioen, eta benetako errealitatea, egia, arrazioiaren bidez atzematen dela. Platonek, Sokratesek bezala, uste zuen benetako zuzentasuna, ongia, edertasuna zer diren jakin behar dugula,bestela ezingo dugu ondo edo zuzen bizi edo gobernatu.. Gaiztoa ezjakina da, eta jakinduria eskuratu ahala ongi eta zuzen egingo du. Doktrina honi intelektualismo morala deitzen zaio eta Platonek Sokratesengandik ikasi zuen. Baita ere ezagutza hori lortzeko jarraitu beharreko metodoa, dialektika, gizaki guztion baitan egia aurkitzen delako eta denon arteko elkarrizketaren bidez bizitza gobernatu behar dituzten idealak definitu behar ditugu. 2.1. Testuingoraketa Aztergai dugun testu hau San Agustinek bizitza zoriontsuaz idazlanetik ataltxo bat dugu Idazlan honen gai nagusia zoriontasuna da eta zera dio: gizakia gorputzaz eta arimaz osatuta dago, bizitzaren printzipioa arima da beraz arimari dagoko lehentasuna. Gorputza elikatu behar da gaixotu gabe bizitzeko. Arimak ere bere elikagaiak ditu elikagai horiek dira zientzia eta ezagutza. Elikagai batzuk osasintsuak eta onuragarriak dira arimarentzat zientzia eta ezagutza, beste batzuk ordea hau da, bizioa, hilkor eta kaltegarriak dira. Arimak bere elikagaiak, ezagutza eta zientzia, apreziatzeko osasintsu egon behar da biziorik gabe. Gizaki guztiok zorintasuna bilatzen dugu. Nahi duguna ez badugu lortzen ez dugu zoriontasuna lortuko. Ez da gaizkia irukatu eta eskuratzen ditugunean ere. Gizakiok zoriona iristeko guaza iraunkorra eta segurua izan behar ditu. Gauza iragonkorra eta hilkorrak ezin ditugu eduki nahi ditugunean eta neurtasunez gozatu behar dira. Jainkoa berierekoa eta iraunkorra da beraz jainkoaren jabe dena zoriontsua da. Nor da jainkoaren jabe? Jainkoaren jabe da ondo bizi dena. Jainkoaaren jabe da haren nahia duena. San Agustin bere oturuntza (gozoki) berezi bat prestatu du postrerako: Gozokia da argumentu bat akademikoen kontra. Eszeptimismoaren kontrako argumentua da akademikoa. Gauza nabaria bada ez dela zoriontsua nahi duena falta zaiona, jadanik frogatu den moduan, eta inork ez badu bilatzen aurkitu nahi ez duena eta haiek beti egiaren atzetik badabiltza egia da, beraz, haren jabe izan nahi dutela, hura aurkitzea helburu dutela. Margatik, ez dute aurkitzen. Mortaz, beren ahalegin eta asmo guztietan huts egiten dute. Ez dira, beraz, nahi dutenaren jabe eta hortik ondorioztatzen da ez direla zoriontsuak. Baina inor ez da jakintsua zoinekoa izan gabe, beraz akademikoa ez da jakintsua. Agustinen antropologiak platonismoaren eredu dualistari jarraitzen dio gizakia arima hilezkor eta gorputz hilkorrez osatuta dago. Ariman dago lehentasuna. Gorputzaren elikagaiak arimarenak ordea, iraunkorrak dira ondasun materialak dira. Galkorrak, hilkorrak dira eta ez dute benetako zoriontasuna ematen. Arima pulijikatzen dute: arrazoizko ezagutzak, zientzia, jakiduria dira. Jainkoaren grazia behar dugu gizakiok bekatariak garelako. Jainkoak beri irudi eta antzeko egin zuen gizakia baina jatorrizko bekaruatengatik (gaizkia egiten dugu). Huts egiten dugu ez ezjakintasunagatik (sokratesen intelektualismo morala), jatorrizko beka huarekin jaitzen garelako. Jainkoak gizakia aske sortu zuen, gaizkia eta ongia aukeratzeko gai; jatorrizko bekatuagatik ongia (jainkoa) aukeratzeko ahalmena galdu zuen horrela eta geuzkia bere kabuz egin dizake baina ongia egiteko jainkoaren grazia behar du. Agustinen graziaren doktrina ez dator bat sokratesen intelektualismo moralarekin: ekintzen ontasuna edo txartasuna ezagutzaren pean dago: Agustinentzat borondatearen pean. Pelagiorekin, jatorrizko bekatua eta jainkoaren graziaren beharra ukatzen du: gizakiok ongia aukera dezakegu jainkoaren laguntzarik gabe. Agustinen bizitzaren eta doktrinaren ardatza zoriontasuna da (endeimonismoa) Benetako zoriontasuna ematen duen egia osoa absolutua (jainkoa) bilatzen du. Gauza bera da jakintsua eta zoriontsua izatea: egia osaaren jabe dena da jakintsua eta zoriontsua aldi berean. Eszeptikoen kontrako orgumentua dio egia ezagutzea ezinezkoa dela diote. Egia horretaz, ordea, ziur daude. Beraz, jibtra esanean erortzen dira. Eszeptizismo absolutua ezinezkoa da orduan, Hiru ezagutza maila bereizten ditu: ezagutza sentikorra, gauza aldakorrak; arrazoizko ezagutza; gauza sentikorrei buruzko guizioak: kontenplazioa, beriereko ideiak. Jainkoak argitzen du sokratesen intektualismo moralarekin; ekintzen antasuna edo txartasuna ezagutzaren pean dago; Agustinentzat borondatearen pean. Pelagiorekin, jatorrizko bekatua eta jainkoaren graziaren beharra ukatzen du: guzakiok ongia aukera dezakegu jainkoaren laguntzarik gabe. Jainkoaren existentzia ezagutzen da fedearekin ez ezik arrazioaren bidez ere bai. Ariman ditugun betiko ideiak unibertsalak dira (mundu guztiak ditu). Ezin izan ditut nik sortu ni aldakorra naizelako. Betierekoa eta pertsona guztietara heltzen dean zerbaitek sortu behar izan ditu. Bada, orduan, betierekoa eta pertsona guztietare heltzen den zetbaitek sortu behar izan ditu ¡. Bada, orduan, betierekoa eta pertsona guztietara heltzen den zerbaitek sortu behar izan ditu. Bada orduan, betiertekoa eta pertsona guztietara heltzenden eta ideien sotzailea den izaki bat: Jainkoa. Kristautasunaren eta filosofiaren arteko topaketa bi jarreren arteko norgehiagoka gisa har daiteke: fedearena eta arrazoirena. Topaketa hau gertatu zen erromatar Inperioan. Eta gertaera historiko bat du jatorria: Nazareteko Jesusen bizitza. Kristautasunak munduari eta gizakiari buruzko ideia berri batzuk zabaldu zituen. Grekoentzat historia prozesu itxia eta ziklikoa da etengabe errepikatzen ari dena. Kristautasunarentzat berriz historiak hasiera bat du, Jainkoak ezerezetik sortu baitzuen mundua eta aurrerapena da, gauzak hoberako alda baitaitezke. Greziar filosofoentzat gizakiek mundua mundua ezagutzen dute giza adimena edo arrzoiari esker. Kristauentzat ordea jainkoak giza adimena argitzen du fedearen bitartez. Kristau jainkoa parekatzen dute ongia edertasuna .... eta ideia perfektuekin. Gizakiari buruz ere berezitasun bat ekarri zuen erlijio berriak gizaki guztien berdintasuna. Izan ere, denak jainkoaren seme-alabak gara, duintasun berekoak. Kristautasunaren garaipena gertatu zen dristau gizkon ikasi batzuen lau intelektualari esker. Kristau filosotelogoTagaste (Numidia) Ipar Afrikan gertatu zen.Aita pagano eta ama, santa Monika, kristaua zituen. Gaztaroan kristaua izateari utzi eta kartagon erretorika ikasi eta manikeo bihurtu zen. Manikeismoaren bi printzipioak ongia eta gaizkia dira. Biek unibertsoa eta gizakiak menperatu nahi dituzte. Erroman manikeo izateari utzi eta filosofo akademikoen eszeptizismoan murgildu zen garai batean. Milanen Neptatonismoa ezagutu zuen. San Anbrosioren bidez. Hiponako apezpiku izendatu eta lau ugari idatzi zituen "Jainkoaren hiria" "Aitorkizunak" eta "Bizitza zoriontsuaz" Erromatar inperiaren gainbehera K:O. III mendean gertatu zen. Teodosio enperadoreak kristasuna inperioko erlijio ofizialtzat hartu zuen. Agustinen garaian polemika intelektual asko gertatu ziren. Elizaren barnean Pelagianismoa, besteak beste. Pelagiok zioen ez dagoela jatorrizko bekaturik, beraz gizakiok ongia aukeratzeko gaitasuna dugu Jainkoaren laguntzarik (graziariz) gabe. San Agustinek filosofiaren eta kristautasunaren, arrazioaren eta fedearen artean sintes: handia egingo du. Bertan indarrean jarraitzen zuten filosofia klasikoak integratu zituen batez ere Platonismo, Neoplatonismo eta Estoizismoa. Greziako filosofietatik datozen eskolak zutik iraun zuten erromatar inperioan platonismoak, aristotelismoak, estoizismoak, epikureismoak eta eszeptizismoak. Epikureismoa Epikuruk sortutako eskola dugu, lorategia izenekoa. Hedonismoaren ordezkaria, zoriontasuna plazerrarekin parekatzen du. Jainkoak ez dira gizakiez arduratzen eta heriotzaren ondoren bizitzarik ez dagoenez horren beldur ez dugu bizi behar. Politikan ez dugu parte hartu behar. Agustinek estoizismoa onartu zuen zoriontasuna plazerretan ez dugula lortuko dio, bertueetan, autokontrolean, ikaragaitzean baizik. Patua onartzean, dena patuak determinatuta baitago. Neoplatonismoa platonen filosofia, estroizismoa eta ekialdeko ideia erlijioso mistikoak batzen dituen Plotinok sortutako eskola da. Agustinek Milan San Anbrosioren bitartez ezagutuko zuen. Patristika "Elizaren gurasoek" eginiko kristau teologia da. Idazle hauek fedearen maisutzat hartu izan dira. Moral Estoikia Endemonian oinarritzen da, zoriontasunaren lorpena. San Agustin Patriskikaren burnean kokatu behar dugu. Kristau telolgiaren sintesi handia egin zuen.