Biologia
Clasificado en Biología
Escrito el en 
vasco con un tamaño de 14,44 KB
MITOSIA:KONTZEPTUA ETA HISTORIA:Mitosia nukleoa zatitzeko mekanismoa da, eta funtzio nagusia S fasean bikoiztutako zelula amaren kromosomak bi multzotan banatzea du, sortu berri diren zelulek zelula amen informazio genetiko bera izan dezaten. Erreplikazio zatiketa esaten zaio, zatitu berri den zelulak aurrekoaren kromosoma berdinak dituelako. zatiketa modu hori unibertsala da. Fase hau oso korapilatsua denez , lau azpifase sailkatu dira, ikerketa errazte aldera: profasea, metafasea, anafasea eta telofasea. Mitosia amaitu ondoren, zitoplasmaren zatiketa edo zitozinesia gertatu ohi da.FASEAK PROFASEA: Faserik luzeena da. Fase horretan, kromatinak pixkanaka-pixkanaka kondentsatzen jarraitzen du, Kromosoma bakoitza bikoiztuta dago, bi erdiz osatuta (kromatidak), eta zentromero izeneko puntu jakin batetik elkarri lotuta daude. Azken finean, kromatida bakoitza kromosoma normala da, zelulak G1 fasean aktibo zuen kromosoma bezalakoa. Profasearen kromosoma horiek, beraz, kromosoma bikoitzak dira; hau da , material genetikoa bi zati berdinietan banatzeko, zelulek aldi baterako sortu dituzten egiturak dira. Bien bitartean, G2 fasean bikoiztutako zentriolo bikoteak banandu eta polo eta zentrioloekin eta kromosomekin lotutako egitura konplexu batzuk sortzen dira: asterra eta ardatza. Ardatzetan bi motatako banatara joaten dira. Aldi berean, hainbat mikrotubulu mota agertzen dira,mikrotubuluak daude: polarrak eta zinetokorikoak. nukleoloak eta mintz zelularrak desagertuta daude.METAFASEA: Fase nahiko laburra da. kromosomak mugitu egiten dira zentromeroak ardatzaren erdian jarri arte, hau da, zentrioloetatik distantzia berera egon arte. Hori da kromosomak ikusteko unerik egokiena, kondentsaziorik handiena orduan izaten baitute. ANAFASEA: Faserik laburrena da. Zentromeroak bitan banatzen dira, eta kromatida bakoitza polo batera joaten da, kromosoma independente bihurtuta. Azkean, polo bakoitzetik hurbil, kromosoma biki talde bat geratzen da. TELOFASEA: Profasea bezalakoa da, baina alderantziz gertatzen da. Kromosomak deskonliten dira, eta ez dira aurrerantzean argi ikusiko. Mikrotubuluak desagertzen joaten dira. Mintz nuklearra kromosoma talde bakoitzaren inguruan berreraikitzen
da. Nukleoloak berriro agertzen dira. Azkenean, benetako bi nukleo interfasiko berdinak ditugu, eta horietako bakoitzak zelula amak G1 fasean zituen kromosoma kopuru bera du. Berriro ziklo zelularrari hasieratik ekiteko, banatu eta beste bi zelula berri sortzea besterik ez zaie falta. ZITOZINESIA: Material nuklearra banatu ondoren, zitopjasmarekjn ere qauza bera egiten da. Organuluak bi ta!detan banatzen dira, bi nukleo berriren inguruan zelula berriek berdin-berdina ez den material zitoplasmatikoa jasoko dute
Zitoplasmaren zatiketa desberdina da animalia zeluletan eta landare zeluletan
Animalia zeluletan, mintzak inbaginazio bidez egindako estugune bat du arda-
tzaren erdialdean Estugunea aktina eta miosina harizpiz osatutako
eraztuna uzkurtzearen ondorioz sortzen da. Eraztuna,
zitoplasma duen aldetik, mintz zelularrari lotuta dago.
Landare zeluletan, besikula batzuek zitoplasma zatitzen dute erdialdetik. Besi-
kula horiek, Golgi aparatuak sortuak, polisakaridoak dituzte. Besikulak mikrotu-
buluetatik erdialdera joaten dira, eta bat egin eta plaka zelularra zeneko egi-
tura sortzen dute. Besikula gehiago pilatzen den heinean,bi zelula berrien artean polisakaridoz osatutako geruza bat eratzen da. Hori da
zatiketaren azken urratsa. Geruza hori pektinaz bustitzen da, eta erdiko lamina
osatzen du. Gero, zelula sortu berri bakoitzak bere pareta zelularra eratzen du,
zelulosa eta beste polisakarido batzuk mintz zelularraren kanpoaldean jarriz.
MITOSIAREN ONDORIOAK
Prozesu horretan gertatutakoa aztertuta, hauek dira ateratako ondorio nagu-
siak:
a)Egonkortasun genetikoa: Zelula berriek zelula amen kromosoma kopuru bera
eta osaera genetiko bera dituztenez zelula beretik sortutako zelula guztien
artean egonkortasun genetiko handia dago.
b)Hazkuntza Organismo zelulanitzetan hazkuntza, nagusiki, behin eta berriro egiten diren mitosien bidez zelulak ugaritzearen ondorioa da.
c)Ugalketa asexuala eta birsorkuntza. Organismo zelulanitz asko mitosian
oinarritutako prozesu asexualen bidez ugaltzen dira. Gauza bera gertatzen
da erabat edo partzialki galduta dauden organoen birsorkuntzan.
ZATIKETA ZELULARRA PROKARIOTIKOETAN
Eukariotikoetan ez bezala, bakterioetan zatiketa zelularra oso prozesu
sinplea da. Kontuan hartu behar da zelula prokariotikoek DNA molekula luze
eta zirkularra dutela eta molekula horrekin proteina jakin batzuk lotzen
direla. Molekula hori zelularen “kromosoma” da, eta zatiketa zelularren
aurretik bikoizten da. Bi zelula berriak polo banatara joan eta mintz
zelularrean itsasten dira.
Gero zelula luzatu egiten da, eta kromosomak bereizi. Zelula hasierako
tamainaren bikoitza izatera iristen denean eta kromosomak bereizita
daudenean, mintz zelularrak inbaginazioa egiten du eta beste pareta bat sortzen
da, zelula sortu berriak eta horien kopia kromosomikoak bereizteko
eukariotikoen ezaugarriak eta kromosoma kopuruak zatiketa zelularrean, kro-
mosomen banaketa zailagoa izatea eragiten dute. Kromosoma guztiak aldi berean zatitzeko mitosia izeneko mekanismo konplexu bat sortu zen. Bakterioek, aldiz, oso
sistema sinplea dute zatitzeko eta bereizteko, kromosoma bakarra baitute.
APTOSIA EDO ZELULAREN HERIOTZA PROGRAMATUA
zatiketa zelularra bezain prozesu garrantzitsua da izaki baten bizitzan. Zelulek ezertarako balio ez dutenean edo eraldaketaren bat jasaten dutenea bere burua burua suntsitzeko gai dira.zelula gehienek entzimak sintetizatzen dituzte eta horiek aktibatzeak zelula suntsitzerainoko aldaketak eragiten ditu. prozesu hau egiten duten zelulek beste zelulek jasoko dituzten besikula askotan banatzen dira.
MEIOSIA
KONTZEPTUA ETA HISTORIA
Meiosia nukleoa zatitzeko prozesu berezia da, lotura zuzen dauka ugalketarekin. Hemen gametoak elkartzen dira zigotoa eratzeko, gametoen kromosoma elkartu egiten da.
Prozesu honi esker, sexu ugalketa duten izaki bizidunak gai dira kromosoma kopuru berdinari eusteko. Fenomeno horri esker, gameto guztiak haploideak (n) eta zigotoak diploideak (2n) dira beti.
Meiosian, zelula diploideen nukleoak zatitu egiten dira, eta, horren ondorioz,
gurasoen zelulen kromosomen erdiak dituzten zelula berriak sortzen dira; hau
da, zelula haploideak. Sexu ugalketako organismo baten bizitzan, zigotoaren
eta gametoaren artean meiosia gertatzen da ezinbestean. Meiosian bi zatiketa
zelular gertatzen dira segidan, baina kromosomak behin bakarrik bikoizten dira;
beraz, ama diploidetik lau zelula haploide sortzen dira. Zelula horiek desberdi-
nak dira genetikoki, eikarren desberdinak eta amaren desberdinak. fenomeno garrantzitsu horrek aldakortasun genetikoa eragitea du ondorio
FASEAK
Meiosiaren bi zatiketetan, I eta II zatiketak, mitosian azaldutako gertaerekin
antz handia duten jazoerak daude. Horren ondorioz, faseek izen berak dituzte:
profasea, metafasea, anafasea eta tetofasea. Dena dela, meiosian, I edo II sigla
idazten da fasearen izenaren ondoan. . gertatzen den oro
aplikagarria izango da gainerako bikoteetan ere, baldin eta bikote gehiago
badaude.
1. PROFASEA
Meiosiaren fase luzeena, korapilatsuena eta interesgarriena da, eta mitosiaren
profasearekin alde handiak ditu. Bost aldi ditu: leptotenoa, zigotenoa, pakitenoa, diplotenoa eta diazinesia. profasearen aurretik kromosomak bikoiztu egin dira eta bi kromatidaz osatuta daude.
a) Bikote bakoitzeko bi kromosoma homologoak, bina kromatida dituztela,
paraleloan jartzen dira. Binaka jartzeko prozesu horri sinapsia esaten zaio.
Sinapsian, kromosoma homologoen bikote bakoitzaren artean egitura proteiniko bat sortzen da, . Kromosoma homologoen bikote bakoitzak tetrada izena du, prozesu horretan lau kromatida daude. tetrada kopurua eta zelulen kromosoma bikoteen kopurua bera da.
b) Kiasma izeneko lotune batzuetan binaka lotu ondoren, kromatida homologo-
ek kromosoma zatiak trukatzen dituzte. Alegia, kiasma horietan kromatidak
hautsi eta berriro lotzen dira, baina gurutzatuta, kromosomen zatiak kro-
mosoma homologoetan geratzeko, bai eta kromosoma homologoen zatiak
kromosometan geratzeko ere. Kiasma bakoitzean, lau kromatidetatik bik
egiten dute trukea. Prozesu horri elkargurutzamendua esaten zaio. Prozesu horren ondorioz, geneak trukatu egiten dira, eta homologo bakoitzaren bi kromatidak ez dira berdinak izaten.
Tetradak bereiziz joaten dira, kiasmak bat eginda geratzen diren tokietan izan
ezik. Profasearen amaieran, kromosomak asko kondentsatzen dira, eta, horri
esker, kromatidak eta kiasmak errazago ikusten dira.
1. profaseko gainerako gertaerek antz handia dute mitosiaren ohiko profasea-
rekin: zentrioloak poloetara joaten dira, mintz nuklearra desagertu egiten da,
ardatz akromatikoa sortzen da....
1. METAFASEA
Mitosiaren metafasearen aldean, desberdintasun hau du: tetradak kokatzen
dira erdian, kromatida bikoteak aurrez aurre jarrita. Alegiazko erdiko planoa
kiasmetatik pasatzen da , eta kromosoma homo-
logoak banatzen ditu.
1. ANAFASEA
Zentromeroak ez dira zatitzen. Bi kromosoma homologoak banatu, kiasmak desagertu eta bakoitza polo batera joaten da. Horren ondorioz, kromosoma kopurua erdira
murrizten da, baina kontuan hartu behar da bikoitzak direla
1. TELOFASEA
Mitosiaren telofasearen oso antzekoa da , nahiz eta organismoaren arabera
jarrera desberdinak egon. Garrantzitsuena zelula
bakoitzaren nukleoak haploideak dira.kromosoma horiek bina kromatida dituzte.
II. MEIOSIA
Meiosiaren bigarren zatiketa ohiko mitosiaren oso antzekoa da. kasu honetan DNA ez da aurretik bikoiztu eta bi zelulak haploideak dira. Zatiketa horren amaieran, zitozinesia eginda, lau zelula haploide sortzen dira.
Kasu horretan, zelula horiek bina kromosoma dituzte. Laurek eduki genetiko desberdina dute, eta, hasierako zelularen desberdinak dira.
MEIOSIAREN ESANAHIA
ondorio garrantzitsuenak:
a) Sexu ugalketan, kromosoma kopuru berari eusten zaio eta ernalketa bakoitzean kromosoma kopurua ez bikoiztea lortzen da.
b) Aldakortasun genetikoa handitzen da. Gai honetan, oso garrantzitsua da ondorio hau: meiosiari esker, izaki bizidunen aldakortasun genetikoa handitu egiten da. meiosiak hori lortzeko dituen bi mekanismo:
-Kromosoma kopurua 2n-tik n-ra murrizten da 1. anafasean, hasierako zeluletan elkarrekin zeuden geneak bereizi egiten baitira. Horren
ondorioz, hasierako zeluletatik ezaugarri desberdineko zelulak sortzen dira.
- 1. profasean, geneak trukatu egiten dira, kiasmen eraginagatik, eta, horren ondorioz, kromosoma horietan gene konbinazio berriak Iortzen dira.
MEIOSIA ETA BIZI ZIKLOAK
Meiosia ez da organismoaren bizitzaren aldi berean gertatzen organismo talde guztietan. naturan bizi ziklo asko daude, zenbait aldagarriren menpe; esaterako, kromosoma kopuruarekin (haploideak edo diploideak) eta ziklo bakoitzaren faseekin. Hala ere, guztiek ezaugarri komun bat dute: zigotoak
(beti diploidea) egindako ernalketatik gametoa sortu artean (beti haploideak)
meiosia gertatzen da beti.
Hiru bizi ziklo daude:
1) Haplobiontea. Protista eta onddo askotan gertatzen da, zelulak
haploideak dira, zigotoa izan ezik. Meiosia ernalketaren ondoren gertatzen
da, zigotoaren zatiketan.
2) Diplobiontea. Oso ohikoa da animalietan, eta, bertan, zelulak diploideak
dira, gametoak izan ezik. Gametoak meiosiaren ondorioz sortzen dira; beraz,
meiosia bukatu bezain laster ernalketa gertatzen da.
3) Haplodiplobiontea. Oso ohikoa da landareetan eta, bertan, bizitzaren bi fase daude: meiosiaren ondoren zelula haploide guztiekin gertatzen dena eta ernalketan zelula diploideekin sortzen dena. Meiosia eta ernalketa ez dira segidan gertatzen.
GAMETOGENESJA
Giza espeziean, animalia gehienetan bezala, meiosia sexu organoetan gertatzen da, zelula diploideetatik zelula haploideak, gametoak, sortzeko. Nahiz eta gizonen eta emakumeen prozesuak berdintsuak izan, desberdintasun handiak ere badira. Gizonetan, prozesuak espermatogenesia izena du, eta pubertaroan hasten da. Prozesu horretan, espermatozoide haploideak espermatogonia izeneko zelula ama diploideetatik sortzen dira. Zelulak hainbat aldiz zatitzen dira mitosiaren bidez, eta, horren ondorioz, lehen mailako espermatozitoak sortzen dira. Zelula horietako bakoitzean 1. meiosia gauzatu eta bigarren mailako espermatozitoak sortzen dira. II. meiosiaren ondoren, lau espermatida haploide sortzen dira. Azkenik, espermatidek aldaketa batzuk zaten dituzte, eta espermatozoideak sortzen dira.
Emakumeetan, oogenesian, gizonaren kasuan ikusi ditugun urrats berak gertatzen dira, baina desberdintasun garrantzitsu batzuk daude.
Lehenengo eta behin, prozesuaren beste une batean gertatzen da oogenesia.
Emakumeetan, enbrioi fasean hasten da. Fase horretan, oogoniak lehen mailako oozito bihurtzen dira. Orduan 1. meiosia hasten da, baina prozesua pro-
fasean eten eta ez da berriro abian jartzen sexu heldutasunera iritsi arte.
Garai hori iristean, 1. meiosiari ekiten zaio berriro, eta bi zelula sortzen dira:
bigarren mailako oozito handi bat eta lehen korpuskulu polar txiki bat.
Jarraian, II. meiosia gauzatzen da, eta II. metafasea hastean eten egiten da.
Egoera horretan gertatzen da obulazioa, eta, bertan, bigarren mailako oozitoa
obariotik joan egiten da. II. meiosia bukatu ahal izateko, ezinbestekoa da
ernalketa gertatzea, orduan sortzen baitira obulua eta bigarren korpuskulu
polarra.
Gizonaren eta emakumearen gametogenesi prozesuen artean beste desberdintasun garrantzitsu bat dago: gizonetan, espermatozito ugari ekoizten dira
jarraian, eta, emakumeetan, bigarren mailako oozito bakarra ekoizten da hilabetean behin. Gainera, gerta liteke oozitoa obuluaren azken fasera ez iristea.
da. Nukleoloak berriro agertzen dira. Azkenean, benetako bi nukleo interfasiko berdinak ditugu, eta horietako bakoitzak zelula amak G1 fasean zituen kromosoma kopuru bera du. Berriro ziklo zelularrari hasieratik ekiteko, banatu eta beste bi zelula berri sortzea besterik ez zaie falta. ZITOZINESIA: Material nuklearra banatu ondoren, zitopjasmarekjn ere qauza bera egiten da. Organuluak bi ta!detan banatzen dira, bi nukleo berriren inguruan zelula berriek berdin-berdina ez den material zitoplasmatikoa jasoko dute
Zitoplasmaren zatiketa desberdina da animalia zeluletan eta landare zeluletan
Animalia zeluletan, mintzak inbaginazio bidez egindako estugune bat du arda-
tzaren erdialdean Estugunea aktina eta miosina harizpiz osatutako
eraztuna uzkurtzearen ondorioz sortzen da. Eraztuna,
zitoplasma duen aldetik, mintz zelularrari lotuta dago.
Landare zeluletan, besikula batzuek zitoplasma zatitzen dute erdialdetik. Besi-
kula horiek, Golgi aparatuak sortuak, polisakaridoak dituzte. Besikulak mikrotu-
buluetatik erdialdera joaten dira, eta bat egin eta plaka zelularra zeneko egi-
tura sortzen dute. Besikula gehiago pilatzen den heinean,bi zelula berrien artean polisakaridoz osatutako geruza bat eratzen da. Hori da
zatiketaren azken urratsa. Geruza hori pektinaz bustitzen da, eta erdiko lamina
osatzen du. Gero, zelula sortu berri bakoitzak bere pareta zelularra eratzen du,
zelulosa eta beste polisakarido batzuk mintz zelularraren kanpoaldean jarriz.
MITOSIAREN ONDORIOAK
Prozesu horretan gertatutakoa aztertuta, hauek dira ateratako ondorio nagu-
siak:
a)Egonkortasun genetikoa: Zelula berriek zelula amen kromosoma kopuru bera
eta osaera genetiko bera dituztenez zelula beretik sortutako zelula guztien
artean egonkortasun genetiko handia dago.
b)Hazkuntza Organismo zelulanitzetan hazkuntza, nagusiki, behin eta berriro egiten diren mitosien bidez zelulak ugaritzearen ondorioa da.
c)Ugalketa asexuala eta birsorkuntza. Organismo zelulanitz asko mitosian
oinarritutako prozesu asexualen bidez ugaltzen dira. Gauza bera gertatzen
da erabat edo partzialki galduta dauden organoen birsorkuntzan.
ZATIKETA ZELULARRA PROKARIOTIKOETAN
Eukariotikoetan ez bezala, bakterioetan zatiketa zelularra oso prozesu
sinplea da. Kontuan hartu behar da zelula prokariotikoek DNA molekula luze
eta zirkularra dutela eta molekula horrekin proteina jakin batzuk lotzen
direla. Molekula hori zelularen “kromosoma” da, eta zatiketa zelularren
aurretik bikoizten da. Bi zelula berriak polo banatara joan eta mintz
zelularrean itsasten dira.
Gero zelula luzatu egiten da, eta kromosomak bereizi. Zelula hasierako
tamainaren bikoitza izatera iristen denean eta kromosomak bereizita
daudenean, mintz zelularrak inbaginazioa egiten du eta beste pareta bat sortzen
da, zelula sortu berriak eta horien kopia kromosomikoak bereizteko
eukariotikoen ezaugarriak eta kromosoma kopuruak zatiketa zelularrean, kro-
mosomen banaketa zailagoa izatea eragiten dute. Kromosoma guztiak aldi berean zatitzeko mitosia izeneko mekanismo konplexu bat sortu zen. Bakterioek, aldiz, oso
sistema sinplea dute zatitzeko eta bereizteko, kromosoma bakarra baitute.
APTOSIA EDO ZELULAREN HERIOTZA PROGRAMATUA
zatiketa zelularra bezain prozesu garrantzitsua da izaki baten bizitzan. Zelulek ezertarako balio ez dutenean edo eraldaketaren bat jasaten dutenea bere burua burua suntsitzeko gai dira.zelula gehienek entzimak sintetizatzen dituzte eta horiek aktibatzeak zelula suntsitzerainoko aldaketak eragiten ditu. prozesu hau egiten duten zelulek beste zelulek jasoko dituzten besikula askotan banatzen dira.
MEIOSIA
KONTZEPTUA ETA HISTORIA
Meiosia nukleoa zatitzeko prozesu berezia da, lotura zuzen dauka ugalketarekin. Hemen gametoak elkartzen dira zigotoa eratzeko, gametoen kromosoma elkartu egiten da.
Prozesu honi esker, sexu ugalketa duten izaki bizidunak gai dira kromosoma kopuru berdinari eusteko. Fenomeno horri esker, gameto guztiak haploideak (n) eta zigotoak diploideak (2n) dira beti.
Meiosian, zelula diploideen nukleoak zatitu egiten dira, eta, horren ondorioz,
gurasoen zelulen kromosomen erdiak dituzten zelula berriak sortzen dira; hau
da, zelula haploideak. Sexu ugalketako organismo baten bizitzan, zigotoaren
eta gametoaren artean meiosia gertatzen da ezinbestean. Meiosian bi zatiketa
zelular gertatzen dira segidan, baina kromosomak behin bakarrik bikoizten dira;
beraz, ama diploidetik lau zelula haploide sortzen dira. Zelula horiek desberdi-
nak dira genetikoki, eikarren desberdinak eta amaren desberdinak. fenomeno garrantzitsu horrek aldakortasun genetikoa eragitea du ondorio
FASEAK
Meiosiaren bi zatiketetan, I eta II zatiketak, mitosian azaldutako gertaerekin
antz handia duten jazoerak daude. Horren ondorioz, faseek izen berak dituzte:
profasea, metafasea, anafasea eta tetofasea. Dena dela, meiosian, I edo II sigla
idazten da fasearen izenaren ondoan. . gertatzen den oro
aplikagarria izango da gainerako bikoteetan ere, baldin eta bikote gehiago
badaude.
1. PROFASEA
Meiosiaren fase luzeena, korapilatsuena eta interesgarriena da, eta mitosiaren
profasearekin alde handiak ditu. Bost aldi ditu: leptotenoa, zigotenoa, pakitenoa, diplotenoa eta diazinesia. profasearen aurretik kromosomak bikoiztu egin dira eta bi kromatidaz osatuta daude.
a) Bikote bakoitzeko bi kromosoma homologoak, bina kromatida dituztela,
paraleloan jartzen dira. Binaka jartzeko prozesu horri sinapsia esaten zaio.
Sinapsian, kromosoma homologoen bikote bakoitzaren artean egitura proteiniko bat sortzen da, . Kromosoma homologoen bikote bakoitzak tetrada izena du, prozesu horretan lau kromatida daude. tetrada kopurua eta zelulen kromosoma bikoteen kopurua bera da.
b) Kiasma izeneko lotune batzuetan binaka lotu ondoren, kromatida homologo-
ek kromosoma zatiak trukatzen dituzte. Alegia, kiasma horietan kromatidak
hautsi eta berriro lotzen dira, baina gurutzatuta, kromosomen zatiak kro-
mosoma homologoetan geratzeko, bai eta kromosoma homologoen zatiak
kromosometan geratzeko ere. Kiasma bakoitzean, lau kromatidetatik bik
egiten dute trukea. Prozesu horri elkargurutzamendua esaten zaio. Prozesu horren ondorioz, geneak trukatu egiten dira, eta homologo bakoitzaren bi kromatidak ez dira berdinak izaten.
Tetradak bereiziz joaten dira, kiasmak bat eginda geratzen diren tokietan izan
ezik. Profasearen amaieran, kromosomak asko kondentsatzen dira, eta, horri
esker, kromatidak eta kiasmak errazago ikusten dira.
1. profaseko gainerako gertaerek antz handia dute mitosiaren ohiko profasea-
rekin: zentrioloak poloetara joaten dira, mintz nuklearra desagertu egiten da,
ardatz akromatikoa sortzen da....
1. METAFASEA
Mitosiaren metafasearen aldean, desberdintasun hau du: tetradak kokatzen
dira erdian, kromatida bikoteak aurrez aurre jarrita. Alegiazko erdiko planoa
kiasmetatik pasatzen da , eta kromosoma homo-
logoak banatzen ditu.
1. ANAFASEA
Zentromeroak ez dira zatitzen. Bi kromosoma homologoak banatu, kiasmak desagertu eta bakoitza polo batera joaten da. Horren ondorioz, kromosoma kopurua erdira
murrizten da, baina kontuan hartu behar da bikoitzak direla
1. TELOFASEA
Mitosiaren telofasearen oso antzekoa da , nahiz eta organismoaren arabera
jarrera desberdinak egon. Garrantzitsuena zelula
bakoitzaren nukleoak haploideak dira.kromosoma horiek bina kromatida dituzte.
II. MEIOSIA
Meiosiaren bigarren zatiketa ohiko mitosiaren oso antzekoa da. kasu honetan DNA ez da aurretik bikoiztu eta bi zelulak haploideak dira. Zatiketa horren amaieran, zitozinesia eginda, lau zelula haploide sortzen dira.
Kasu horretan, zelula horiek bina kromosoma dituzte. Laurek eduki genetiko desberdina dute, eta, hasierako zelularen desberdinak dira.
MEIOSIAREN ESANAHIA
ondorio garrantzitsuenak:
a) Sexu ugalketan, kromosoma kopuru berari eusten zaio eta ernalketa bakoitzean kromosoma kopurua ez bikoiztea lortzen da.
b) Aldakortasun genetikoa handitzen da. Gai honetan, oso garrantzitsua da ondorio hau: meiosiari esker, izaki bizidunen aldakortasun genetikoa handitu egiten da. meiosiak hori lortzeko dituen bi mekanismo:
-Kromosoma kopurua 2n-tik n-ra murrizten da 1. anafasean, hasierako zeluletan elkarrekin zeuden geneak bereizi egiten baitira. Horren
ondorioz, hasierako zeluletatik ezaugarri desberdineko zelulak sortzen dira.
- 1. profasean, geneak trukatu egiten dira, kiasmen eraginagatik, eta, horren ondorioz, kromosoma horietan gene konbinazio berriak Iortzen dira.
MEIOSIA ETA BIZI ZIKLOAK
Meiosia ez da organismoaren bizitzaren aldi berean gertatzen organismo talde guztietan. naturan bizi ziklo asko daude, zenbait aldagarriren menpe; esaterako, kromosoma kopuruarekin (haploideak edo diploideak) eta ziklo bakoitzaren faseekin. Hala ere, guztiek ezaugarri komun bat dute: zigotoak
(beti diploidea) egindako ernalketatik gametoa sortu artean (beti haploideak)
meiosia gertatzen da beti.
Hiru bizi ziklo daude:
1) Haplobiontea. Protista eta onddo askotan gertatzen da, zelulak
haploideak dira, zigotoa izan ezik. Meiosia ernalketaren ondoren gertatzen
da, zigotoaren zatiketan.
2) Diplobiontea. Oso ohikoa da animalietan, eta, bertan, zelulak diploideak
dira, gametoak izan ezik. Gametoak meiosiaren ondorioz sortzen dira; beraz,
meiosia bukatu bezain laster ernalketa gertatzen da.
3) Haplodiplobiontea. Oso ohikoa da landareetan eta, bertan, bizitzaren bi fase daude: meiosiaren ondoren zelula haploide guztiekin gertatzen dena eta ernalketan zelula diploideekin sortzen dena. Meiosia eta ernalketa ez dira segidan gertatzen.
GAMETOGENESJA
Giza espeziean, animalia gehienetan bezala, meiosia sexu organoetan gertatzen da, zelula diploideetatik zelula haploideak, gametoak, sortzeko. Nahiz eta gizonen eta emakumeen prozesuak berdintsuak izan, desberdintasun handiak ere badira. Gizonetan, prozesuak espermatogenesia izena du, eta pubertaroan hasten da. Prozesu horretan, espermatozoide haploideak espermatogonia izeneko zelula ama diploideetatik sortzen dira. Zelulak hainbat aldiz zatitzen dira mitosiaren bidez, eta, horren ondorioz, lehen mailako espermatozitoak sortzen dira. Zelula horietako bakoitzean 1. meiosia gauzatu eta bigarren mailako espermatozitoak sortzen dira. II. meiosiaren ondoren, lau espermatida haploide sortzen dira. Azkenik, espermatidek aldaketa batzuk zaten dituzte, eta espermatozoideak sortzen dira.
Emakumeetan, oogenesian, gizonaren kasuan ikusi ditugun urrats berak gertatzen dira, baina desberdintasun garrantzitsu batzuk daude.
Lehenengo eta behin, prozesuaren beste une batean gertatzen da oogenesia.
Emakumeetan, enbrioi fasean hasten da. Fase horretan, oogoniak lehen mailako oozito bihurtzen dira. Orduan 1. meiosia hasten da, baina prozesua pro-
fasean eten eta ez da berriro abian jartzen sexu heldutasunera iritsi arte.
Garai hori iristean, 1. meiosiari ekiten zaio berriro, eta bi zelula sortzen dira:
bigarren mailako oozito handi bat eta lehen korpuskulu polar txiki bat.
Jarraian, II. meiosia gauzatzen da, eta II. metafasea hastean eten egiten da.
Egoera horretan gertatzen da obulazioa, eta, bertan, bigarren mailako oozitoa
obariotik joan egiten da. II. meiosia bukatu ahal izateko, ezinbestekoa da
ernalketa gertatzea, orduan sortzen baitira obulua eta bigarren korpuskulu
polarra.
Gizonaren eta emakumearen gametogenesi prozesuen artean beste desberdintasun garrantzitsu bat dago: gizonetan, espermatozito ugari ekoizten dira
jarraian, eta, emakumeetan, bigarren mailako oozito bakarra ekoizten da hilabetean behin. Gainera, gerta liteke oozitoa obuluaren azken fasera ez iristea.