Estrutura e Funcionamento do Autogoberno Galego: Institucións, Competencias e Sistema Electoral

As institucións de autogoberno galego

Os membros do Parlamento de Galicia gozan de prerrogativas semellantes ás dos membros das Cortes Xerais e tamén están sometidos a un sistema de incompatibilidades. O Parlamento elixe de entre os seus membros a Mesa e a Deputación Permanente. Tamén elixe o Presidente da Xunta de Galicia, que é nomeado polo Rei. Para a elección do Presidente requírese maioría absoluta na primeira votación ou maioría simple en votacións sucesivas. O Parlamento organízase en Grupos Parlamentarios, Xunta de Voceiros, Pleno e Comisións. As súas funcións inclúen aprobar o seu propio Regulamento e orzamento.

O Presidente da Xunta dirixe e coordina a acción do goberno galego, ostenta a representación da Comunidade Autónoma e a ordinaria do Estado en Galicia.

A Xunta de Galicia está composta polo seu Presidente, Vicepresidente(s) e Conselleiros (de xeito similar ao Goberno central). Correspóndelle dirixir a política xeral e a administración da Comunidade Autónoma, exercer a iniciativa lexislativa, a función executiva e a potestade regulamentaria, elaborar os orzamentos da Comunidade Autónoma e interpoñer recursos de inconstitucionalidade ante o Tribunal Constitucional. A Xunta cesa tras a celebración de eleccións autonómicas, nos casos de perda de confianza parlamentaria (moción de censura ou cuestión de confianza), ou por dimisión ou falecemento do seu Presidente.

As relacións entre o Parlamento e a Xunta son as propias dun sistema parlamentario, onde a cámara exerce o control político do goberno e lle esixe responsabilidade.

As competencias da Comunidade Autónoma galega

Galicia posúe competencias compartidas cos órganos centrais do Estado e outras de carácter exclusivo. Entre as competencias exclusivas destacan:

• Organización das súas institucións de autogoberno.
• Organización e réxime xurídico das comarcas e parroquias como entidades locais propias de Galicia.
• Ordenación do territorio e do litoral, urbanismo e vivenda.
• Conservación, modificación e desenvolvemento do Dereito Civil galego.
• Réxime xurídico dos montes veciñais en man común.
• Promoción e ensino da lingua galega.
• Réxime das fundacións de interese galego.
• Vías férreas e estradas non incorporadas á rede do Estado e cuxos itinerarios se desenvolvan integramente no territorio da Comunidade Autónoma.

A reforma do Estatuto

O carácter de garantía da autonomía galega que ten o Estatuto de Autonomía impide que poida ser reformado con facilidade ou unilateralmente polas Cortes Xerais. Existen dous mecanismos para a súa reforma:

• Procedemento ordinario: A iniciativa de reforma correspóndelle á Xunta, ao Parlamento galego (a proposta dunha quinta parte dos seus membros) ou ás Cortes Xerais. A reforma ten que ser aprobada polo Parlamento galego por maioría de dous terzos (2/3), posteriormente polas Cortes Xerais mediante Lei Orgánica e, finalmente, sometida a referendo positivo do electorado galego.
• Procedemento especial: Aplicable cando a reforma altere os poderes da Comunidade Autónoma sen afectar ás relacións co Estado central. Requírese a elaboración dun proxecto de reforma polo Parlamento galego. Se en 30 días as Cortes Xerais non se declaran afectadas, convócase un referendo. Se o referendo é positivo, a reforma aprobarase no Parlamento galego mediante Lei Orgánica. Se as Cortes Xerais se consideran afectadas, débese seguir o procedemento ordinario.

O sistema electoral galego

O Parlamento galego componse de 75 deputados elixidos por sufraxio universal, igual, directo e secreto, mediante un sistema de representación proporcional, para unha lexislatura de catro anos. A circunscrición electoral é a provincia. Os escanos distribúense do seguinte xeito: 24 para A Coruña, 22 para Pontevedra, 15 para Lugo e 14 para Ourense.

Existe unha cláusula de barreira que esixe obter un mínimo do 5% dos votos válidamente emitidos na circunscrición para participar no reparto de escanos. A fórmula electoral aplicada é a Lei D'Hondt. O voto emítese en listas pechadas e bloqueadas. Entre os efectos deste sistema destacan o dominio partidocrático na confección das listas e a sobrerrepresentación das provincias de Lugo e Ourense fronte á subrepresentación das da Coruña e Pontevedra.

Para o reparto de escanos entre as catro circunscricións, asígnase un mínimo inicial de 10 deputados a cada unha. Os 35 restantes distribúense en proporción á súa poboación, utilizando unha cota de reparto (poboación total / 35). Cada provincia recibe tantos deputados como resulte do número enteiro da división da súa poboación de dereito entre a cota de reparto. Os escanos sobrantes adxudícanse ás provincias cos restos decimais máis altos.

Considérase que no deseño do modelo electoral, o Estatuto galego experimentou unha limitación no seu nivel de autogoberno durante a súa elaboración. O proxecto que finalmente prosperou foi impulsado pola UCD, partido con maioría nas provincias de Lugo e Ourense, o que podería explicar a súa sobrerrepresentación.

Unha peculiaridade do sistema electoral galego é o peso do Censo Electoral de Residentes Ausentes (CERA), que pode chegar a representar unha porcentaxe significativa do electorado (historicamente arredor do 13%, aínda que variable). Ademais, os aparatos provinciais dos partidos políticos teñen un papel determinante na configuración das listas electorais.

As formas de participación directa son limitadas na Comunidade Autónoma galega. A iniciativa lexislativa popular, por exemplo, require a sinatura acreditada de 10.000 electores galegos para poder ser exercida.