Nacionalismo, Reforma Agraria y Movimiento Obrero en España

Nacionalismo

No último terzo do século XIX, en España desenvolvéronse os rexionalismos e nacionalismos como os conservadores (Cánovas) ou os liberais (Ortega y Gaset/ Pi i Margall). Estes movementos xurdiron en territorios periféricos dotados de elementos culturais diferenciados.

Cataluña

No caso catalán, á altura de 1830 o movemento literario da Renaixença impulsou un proceso de recuperación da cultura e a lingua propias. Tería lugar nos anos 80, cunha orientación rexionalista, que aspiraba a lograr un maior autogoberno para Cataluña. A creación da Unión Catalanista en 1891 suporían un novo paso no proceso de afirmación catalanista. Un paso importante foi tamén a entrega a Alfonso XII en 1885 do Memorial des Greuges, con reivindicacións políticas en defensa do proteccionismo e dunha maior atención para os intereses de Cataluña. Coas Bases de Manresa (1892), nas que se reivindicaba o autogoberno, o catalanismo adquiriu un carácter de orientación tradicionalista e burguesa. Aprincipios do século XX adoptase unha orientación nacionalista, baixo o impulso de Prat de la Riba. En 1901 creouse a Lliga Regionalista.

Galicia

O galeguismo tamén experimentou unha lenta evolución na segunda metade do século XIX. En 1840, o provincialismo alentaría a progresiva toma de conciencia das particularidades e necesidades de Galicia. Nos anos 60 polo Rexurdimento, o movemento cultural iniciado por Rosalía de Castro, que aspiraba á revitalización do galego como lingua literaria. Apartir de 1880 xorde o rexionalismo, defensor do dereito á autonomía política, e que tivo como figuras mais destacadas o liberal Manuel Martínez Murguía e Alfredo Brañas.

País Vasco

No caso vasco estivo marcada pola abolición dos foros en 1876. As protestas levaron a Cánovas a aprobar os Concertos Económicos dous anos mais tarde, recoñecendo a autonomía fiscal das Provincias Vascas. A plena reintegración foral daría lugar a un movemento reivindicativo encabezado por Sabino Arana. Para defender a sua independencia fundou en 1895 o Partido Nacionalista Vasco.

Reforma agraria (Desamortizacións)

A Burguesía Liberal consideraba imprescindible realizar unha reforma agraria. A medida máis importante desta reforma foi a desamortización.

A desamortización é un proceso de confiscación de bens e terras pertencentes ao clero ou aos concellos coa intención de poñelas en venta en puxa pública e aumentar os ingresos do Estado co fin de solventar os problemas do endebedamento público do Estado.

A primeira desamortización levouse a cabo durante o Goberno de Godoy en 1878. Esta medida afectou a unha pequeña cantidade de propiedades da Igrexa. Durante a revolución liberal as Cortes de Cádiz promulgaron diversas desamortizacións polo que o Estado poñía en venda os bens do afrancesados.

Desamortización eclesiástica de Mendizabal no 1836 o que afectou ao clero regular. A finalidade era solucionar os problemas facendísticos, recadar diñeiro para financiar a gruerra contra o Carlismo e desmantelar o poder económico da Igrexa.

No 1841 desamortización eclesiástica de Espartero, continuando así a iniciada por Mendizabal. Ampliouna coa desamortización dos bens do clero secular. O seu obxectivo era recadar fondos para Facenda.

En 1855 desamortización de Madoz, ademáis iniciou a desamortización civil. Esta desamortización xerou un gran impacto xa que os campesiños non tiñan diñeiro e acababan de xornaleiros para os novos donos delas.

Estas medidas supuxeron a desaparición das fórmulas xurídicas (mans mortas, morgados,...) e a liberalización do mercado de terras. Beneficiaronse a nobreza e a burguesía xa que puideron concentrar nas súas mans grandes propiedades latifundistas.

Movemento obreiro

Na sociedade de clases que se configurou paralelamente á industrialización e ao desenvolvemento capitalista, existiu unha importante conflitividade social que deu orixe ao nacemento de organizacións que loitaron para conseguir melloras salariais e laborais para a clase traballadora, o movemento obreiro.

Os primeiros episodios son accións desorganizadas de carácter ludita nos que os obreiros destruían as máquinas que lles quitaban o traballo (destrución de máquinas de fiar en Alcoi en 1921, destrución máquinas fábrica tabaco Coruña).

Obreiros formaron asociacións de socorro mutuo. Influídas polo socialismo utópico, plantéxanse como sociedades benéficas e de axuda mutua para facer frente ós problemas do asociado en caso de enfermidade. Buscaba evitar a prohibición que impón a lexislación liberal para as asociacións obreiras. Desenvólvense a partir da Lei de sociedades de socorros mutuos de obreiros de 1839. Reivindicarán o dereito de asociación pleno para poder reclamar melloras salariais e das condicións de traballo. O desenvolvemento producirase durante os breves periodos de goberno progresista (Espartero/Bienio progresista). Serán prohibidas e perseguidas polos gobernos moderados. Ata 1887, toda asociación de traballadores era considerada delituosa. A lei de Asociacións dese ano do goberno de Sagasta recoñeceu a liberdade sindical.

Na segunda metade do século XIX apareceron novas ideoloxías que tiveron unha fonda repercusión nos movementos sociais: anarquismo e socialismo marxista. O anarquismo defendía a destrución do Estado e de calquera tipo de autoridade, da propiedade privada e das diferenzas socioeconómicas. Os socialistas defendían a loita de clases realizada polo proletariado, organizado en sindicatos e partidos políticos obreiros para impoñer medidas de forza para ter condicións de vida iguais.

No 1864 fundouse en Londres a Asociación Internacional de Traballadores (I Internacional), co obxectivo de potenciar a unión e a loita dos traballadores. No 1870 en Barcelona fundouse a Federación Rexional Española constituída por seccións obreiras. Tivo unha marcada influencia anarfquista e participou de forma importante da axitación social, especialmente no movemento cantonal.

-O anarquismo caracterizouse pola súa división: uns defendían os principios colectivistas e antiautoritarios e crearon a Federación de Traballadores da Rexión Española. Entre as federacións locais destacou (CNT). Pola actitude dalgúns membros desta os máis radicais fundaron a Federación Anarquista Ibérica. Outros, en cambio, eran máis extremistas e defendían os atentados contra os intereses e os personaxes das clases dominantes da Man Negra.

-Pablo Iglesias impulsou o Partido Socialista Obreiro Español e a Unión Xeral de Traballadores. Entre o partido e o sindicato existía unha estreita interdependencia, e ambas contribuíron á fundación da Segunda Internacional. O goberno bolxevique fundou a III Internacional Comunista. Unha parte dos socialistas separáronse e formaron o Partido Comunista de España.

A finais de século creáronse sociedades obreiras católicas que desde unha óptica cristiá pretendían decontrarrestar o avance do anarquismo e socialismo, defendían a colaboración de clases e pretendían lograr a concordia social que sostiña a Igrexa.

O incremento dos prezos e a escaseza dos produtos orixinaron frecuentes motíns espontáneos contra os responsables. Ante esta situación, a actitude do Estado variou dependendo de quen gobernase. Aínda así sempre houbo unha forte vixilancia e non dubidaron en empregar a forza, mediante a Garda Civil e o exército, para sofocar os levantamentos (Primeiro de Maio).