A cuestión social e a terra na obra de Joaquín Costa

1. O texto é un extracto do libro de Joaquín Costa, La cuestión social y la tierra, de 1902, con claro carácter político e contidos sociais, económicos e ideolóxicos. Trátase dunha fonte primaria, o autor é coetáneo aos feitos, un texto literario cun enfoque interpretativo e crítico da realidade política, económica e social. O autor, Joaquín Costa, foi o principal representante do regeneracionismo, movemento que se había extendido por todo o país a raíz do Desastre do '98, e do que formaron parte outros ensaístas e escritores, como Ángel Gavinet e os membros da Xeración do '98. En concreto, Joaquín Costa foi político, xurista, historiador, economista e experto en cuestións relacionadas coa agricultura. Estivo vinculado ao krausismo e á Institución Libre de Enseñanza. Arremeteu contra o sistema do turnismo da Restauración e como membro da Unión Republicana de Nicolás Salmerón, chegou a obter un escano no Congreso. Foi autor doutras obras: Oligarquía y caciquismo como la forma actual del gobierno de España, e El colectivismo agrario.

3. A necesidade de mellorar a situación da agricultura e de elevar o nivel educativo e cultural dos españois, como medio de acabar coa corrupción no sistema parlamentario. Tales ideas foron defendidas por Joaquín Costa neste texto, un dos principais representantes da corrente do Regeneracionismo.

2. O texto encádrase na segunda época da Restauración, que se inicia precisamente en 1902, ao acceder Alfonso XIII ao goberno efectivo tras a rexencia da súa nai. Acaba de producirse o Desastre do '98, a perda dos nosos territorios coloniais, imposible de reter tras a intervención dos EE.UU. no conflito colonial. A derrota trouxo consigo perdas demográficas e materiais, perda de mercados privilexiados e a desmoralización do país. Surgía a cuestión de España como problema ao tempo que se fortalecían os nacionalismos periféricos. O exército, desprestixiado, non tardaría en buscar no Protectorado de Marruecos, un novo teatro onde recuperar colonias e un prestixio perdido; pero esas ideas chocaban cunha intelectualidade que analizaba dunha maneira crítica a realidade de España, e con unhas clases populares que xa non aceptaban novas guerras coloniais, mentres que eles se vían envoltos na miseria. Esa situación do pobo é o que se chamou a cuestión social.