Euskal Hizkuntza: Historia, Estandarizazioa eta Literatura

Eusk+ eusk batu: Hizkuntzalariek aitortu, euskera bestekiko ez= 1 aitzindaria XVIII.mendek Manuel Larramendi apalogista izan, XX.men euska dialektologiaren perts nagusi Luis bonaparte printzea. Berak, 8euskalki+25azpieuskalki sailkapen: 4 I-EH: lapur+zub+ekial/mend behe-nafar. 4H-EH: bizka+gipuzke+ipar/hego goi-naf. XX.mend Maria Azkue euskaltzainburu idazlea, 7 euskalki aipa. Gaur egun, Koldo Zuazu irakasle eibartar ikerlari, 6 euskal+14azpieusk daudela: H-EH. mende+erdial+nafar+ekial nafar(hilzorian) I-EH.nafarlapurt+zubero.Bizkai: bizk+gipuzk deba arro+aramaio-Legutio aldekoa. Gipuzk. gipuz+nafar mende. Nafr: Nafaroko ipar-mendeb. Ekiald nafarre: Erronkari+Zaraitzukoa. Nafar-Lapur:lapur+naf-behek. Zub:zuberok.

Eusk.bats.urrat: Euska estandarizazioa+modernizazi planifaketzko lehen urratsak

XX.mendekaok dira. Arantzazuko kongresuan 1968 onartu eusk batua. Ortografi+morfo+sintaxi+mailegu… Koldo Mitxena izan euskaltzaindariaren mandatuari itxura+gorputza eman. Arantzazuk egitasmo+batsaun-ered berretsita geratu,1978an Bergaran egindako kongresuan.

XVI.MENDEA: Gizartearen egit feudala gainbehera burgesiaren indartzearekin batera gertatu. Italiako hiriak dira adb:Florentz+Venezi…+ Europako hiri asko. Merkataritzaren garapenarekin gizartearen antolake aldatu egiten da. Egitura berriek sistem feudalar bukaer ekarri zuen. Kultu+arte Errezimentua Italian sortu. Estilo gotik gaitzetsiz, iturri klasikoetara itzuli beharra aldarrika zuten. Quattro+cinquecento mendeak. Floren+Erroma+Venez izan ziren errenazimenturen sehaska. Medici familiak, artistak+literarioak bultzatu+babesa ematen zioten;Leonardo da Vinciri+Mirandolari+Tizianori… Humanismoa da, errezimenduak dakarren giza ikuspegi berria. Teozentrismoa(jainkoa guztiaren gainetik) desagertu+Antropozentismoa, agertu.Inprentak ideai berriak ekarri. Lehen inprenta, Alemaniako hiri batean XVI.mdan. LAB: Humanism+Amerik bideak+inprent dira Aro Moder bidea. Erlij+politk: Erreformak X du balio, zientzaren+kulturaren kezkaz bizi direnentzat. Martin+Joan dira erreforma protestantearen gidari ezagunak. Inkisizioak, babesten zuen Elizaren doktrina ofiziala. Inkisizioak, Elizari etsaiak edukitzea ekarri zuen, Frantzian, Alemanian, Inglaterran… EH-an Jaona Albretekoak= Frantziako kalbinisten bat egin zuen, erreforma bultzatuz. Erreformak, aldaketa ugari ekarri, ordena erlijioaren deuseztapean+ikono ta irudia ezbatz+elizaren ondaunak kentzea.

Idazleak: Bernart Etxepare Nafarroan jaio.1 eusakl idazle “linguae Vasconum Primitiae” liburua, Bordelen 1545n argitaratua. 4zati+sarrera:Erliji+amodio+ bi kantu. Herri-olergarkia da, herritar analfabetuei egina. Olerkari garrantzitsuenetakoa izan. - 15 silabako 4 bertsoz osatuaz.-Garaziko hizkuntza - Gaia: erdi aro munduan, Damarekiko<3 + ez <3+ urruti dagoen maitearen oroimena. Joanes Leizarraga Beraskotzen jaio+ Nafarroan hil. Erreginaren+ elizaren esanetara zegoen. 3 obrak 1571n argitaratu. “jesukris gur ejaunaren testamentu berria+kalendrera+abc. Kritikak; itzultzaiaren meritua+ latinaren e

gitura sintatikoa+ hizkuntza ulergarria denentzat nolabai+ zahar-kutsua.