Langile Mugimendua, Industrializazioa eta Politika Euskal Herrian eta Espainian

Langile Mugimendua Espainian

AITren sorrera eta bilakaera (1869-1881)

1869an, Fanelli Espainiara iritsi zen Nazioarteko Langileen Elkartea (AIT) sortzeko asmoz. Garai hartako konstituzioak argitalpenak egiteko eskubidea bermatzen zuen. 1870ean, Bartzelonan, 90 ordezkari bildu ziren AITren kongresuan. Parisko Komunaren eragin handia zela eta, gobernuak AIT errepresaliatu zuen. 1871n, ideologia marxistak agertu ziren, baina AITko kide asko ez zeuden ados haiekin. 1873an, Alcoi hirian, langileen greba orokor bat egin zen. 1881ean, Sagastak Langileen Elkarteen Federazioa (FTRE) legeztatu zuen. Hala ere, bi jarrera nagusitu ziren errepresioaren aurrean: sindikalista eta errepresiboa (Mano Negra). Garai hartan, atentatu ugari izan ziren, besteak beste, Martínez Camposen aurkakoa.

Marxismoa

Marxismoa pentsamolde burgesaren aurkako ideologia da. Ekonomian, makinismoa (ekoizpen-katea) bultzatzen du. Marxismoaren arabera, gizartea bi zatitan banatzen da:

• Azpiegitura: gizartea ekoizpen-baliabideen arabera antolatzen da.
• Superregitura: gizarte-egitura sostengatzen duen egitura da.

Langileen ideologia honako puntu hauetan oinarritzen da:

• Lan kontzeptua: gizarteari egindako ekarpena.
• Elkartasuna: elkarri laguntzea.
• Jabetza pribatuaren desagerpena.
• Ekoizpen-baliabideen kontrola langileen esku.
• Langileen batasuna iraultzaren bidez.

PSOE eta UGTren sorrera (1874-1910)

1874an, Pablo Iglesias buru zela, sozialistak bildu ziren, nahiz eta gutxi izan. 1879an, PSOE (Espainiako Langile Alderdi Sozialista) sortu zen. Alderdi honek klaseen arteko etengabeko borroka defendatzen zuen, eta proletarioek botere politikoa eskuratu behar zutela zioen, askatasuna lortzeko eta klaseak ezabatzeko. Veraren txostena, alderdiaren sorrera eta El Socialista aldizkariaren agerpena funtsezkoak izan ziren. 1887an, UGT (Langileen Batasun Orokorra) sindikatua sortu zen, langileen bizi-baldintzak hobetzeko helburuarekin. 1910ean, Pablo Iglesias diputatu hautatu zuten, errepublikar alderdiekin bat eginda.

Espainiaren onbideratzea

Espainia zatituta zegoenez, onbideratzea beharrezkoa zen. Joakin Costak hezkuntzaren erreforma bultzatu zuen, sistema egiaztatzeko. Intelektualen iritzi kritikoa agertu zen. Kataluniako burgesiaren kritika ere nabarmendu zen. Langile-mugimenduek eragin handia izan zuten Espainiako politikan.

Industrializazioa Euskal Herrian

Bi garai nagusi (1878-1931)

Bizkaiak baldintza hobeak zituen industrializaziorako. Europarako industrializazioa oso berandu iritsi zen, gerrak zirela eta. Bi garai nagusi bereiz daitezke:

1878-1898: Hazkunde garaia

Esportazioak igo ziren, eta burgesek inbertsio handiak egin zituzten. Chavarri familia La Vizcaya enpresaren jabe zen, eta Ybarra familia Sociedad de los Altos Hornos de Bilbao enpresarena. 1891n, metalgintzako enpresa txikiak ugaritu ziren, merkatua betetzeko. Sota eta Aznar familiek meategiak kontrolatzen zituzten, eta merkatu ingelesarekiko mendekotasun handia zegoen.

1898-1931: Menpekotasunaren garaia

Meatzaritzarekiko eta itsasgintzarekiko mendekotasuna areagotu zen. 1899an, mineralen esportazioak maximo historikoetara iritsi ziren. 1901ean, Ingalaterrak produktuak behar zituen, gerra kolonialean murgilduta baitzegoen. Lehen Mundu Gerran, esportazioak bi aldeei egin zitzaizkien.

Euskal Herriko Langile Mugimendua

ELA eta PCEren sorrera

1886an, Perezaguak lehenengo langile-elkartea sortu zuen. EAJk bere sindikatua sortu zuen: ELA (Eusko Langileen Alkartasuna), Elizaren gizarte-politika jarraitzen zuena. Indalecio Prietok (posibilista) Perezaguaren lekua hartu zuen. 1917ko greban, Prieto konturatu zen ez zela komenigarria egitura sindikala gobernuarekin zituen borroketan nahastea. 1921ean, PCE (Espainiako Alderdi Komunista) sortu zen.