Literatura Latindarra: Virgilio eta Lukano

Virgilio: Epika Latindarraren Gailurra

Virgilio poetarekin, epika latindarra bere gailurrik gorenera iritsiko da. Mantuan jaio zen, eta Cremonan, Milanen eta Erroman egin zituen ikasketak. Napolira joan zen Sironekin batera alderdi poetikoak lantzeko (Bukolikak). Erroman, Mezenasen babespean, Georgikak idatzi zituen. Azkenik, Eneida idatzi zuen, eta Brindisin hil zen.

Obra

Lehen aipatu dugunez, Eneida da literatura latindarrean obra epiko nagusiena, 12 liburuz osatua. Badirudi Homeroren pausoak jarraitzen dituela (konparatu).

Virgiliok, Mezenas eta Augustoren eraginagatik, Augustoren balentriak eta eginbeharrak abestuko zituen poema epiko bat idaztea pentsatu zuen hasieran. Zorionez, beste gai bat aukeratu zuen: Erromaren goraipamena, bere jatorri mitologikoarekin lotuz. Gainera, bide batez, Augusto eta bere familia laudatzen zituen, Eneas Troiako heroiarekin harremanetan jartzen zituelarik.

Obra honek etapa berri bat sortzen du epikaren munduan: grina, mina, psikologia... Sufritzen eta hiltzen diren pertsonak ikusiko ditugu, ez borrokatu eta garaipenak lortzen dituzten soldaduak. Adibidez, protagonista ez da gerlari hutsa, "pius Eneas" baizik, hau da, ontasunez eta humanitatez beteriko heroia, jainkoen aginduak bete behar dituena. Hori dela eta, Eneas heroi bigun bat dirudi Akilesen batasunarekin konparatuz gero. Baina ez da biguntasuna, bihotz-ontasuna baizik, adorearekin guztiz bateragarria dena.

Eneida-ren edukia

• I: Troiarren etsaia den Junon jainkosak Afrikako kostaldera bideratzen ditu.
• II eta III: Troia hiriaren suntsipena, Ankises aitarekin eta Askanio semearekin izandako ihesa, Mediterraneoan zehar izandako bidaia eta Sizilian bere aitaren heriotza.
• IV: Didorekin maitemintzen da. Venus eta Junonen laguntza. Jupiterrek Merkurio bidaltzen dio. Didoren heriotza.
• V: Ekaitz batek Sizilian geldiarazten ditu.
• VI: Italiara iristen dira. Kumasen, Sibila lagun duela, Hadesera jaisten da.
• VII: Lazioko lurraldean, Latinok harrera ona egiten die, baina gatazkak hasten dira.
• VIII: Aliantzak bilatzen dituzte.
• IX: Troiarren porrota gatazkan.
• X: Jainkoen asanblada.
• XI: Hilei lurra emateko, bakea erabakitzen dute.
• XII: Eneasek Turno hiltzen du.

Lukano: Gerra Zibilaren Kronika

Lukano (K.o. 39-65) Kordoban jaio zen, eta Seneka filosofoaren senitartekoa zen. Hasieran, enperadorearen laguna izan zen, baina arrakasta poetikoak zirela eta, Pisonen matxinadaren partaide bezala salatu zuten.

Hainbat obra idatzi zituen: epigramak, Silvae poemak, tragedia bat, antzerki obra batzuk eta pantomimak. Hala ere, Bellum Civile edo Pharsalia bakarrik heldu zaigu, 10 liburuz osatua.

Pharsalia-ren ezaugarriak

Lukanok gerra zibilaren ekintzak orden kronologikoan kontatzen ditu: Zesarrek Rubicon ibaia zeharkatzen du, Ponpeiok Erromatik ihes egiten du, Brindisitik Greziara alde egiten du, Marseillaren konkista eta Zesarren gudarosteen kanpaina Hispanian, eta Greziara heltzean, Durazzon sitiatzen dute. Borroka hasten da.

Gai historiko bat aukeratzen du, ez mitologikoa, Homerotik eta Virgiliotik urrunduz eta Nevio eta Enniorengana hurbilduz.

Jainkoak deuseztatzen ditu, gizona ezarriz erdigunean. Arrazionalismoa nagusitzen da: handinahia, aberastasunaren grina eta ustelkeria dira gertakizunen eragileak, ez jainkoen haserrea.