Murgiltze Ereduak, Akats Fosilduak eta Gaitasun Komunikatiboa

Cumminsen ekarpena murgiltze-ereduetara: Azpian datzan gaitasun komuna eta Interdependentziaren hipotesia

Azpian datzan gaitasun komuna

Hizkuntza-ezagutza pertsonak dakizkien hizkuntzen azpian datza eta berbaldiari, diskurtsoari eusten dio. Adibidez, hizkuntza baten kausalitatea/kontraesana formulatzen ikasten duenean, besteetan ere jakingo du.

• Cumminsek proposatzen du hizkuntza desberdinek oinarri komun bat dutela, eta hizkuntza batetik beste batera ezagutza transferitu daitekeela.
• Metafora erabilgarria da izotz-mendia: ikusgai dauden hizkuntzen gainazaleko trebetasunak (ahozkotasuna, irakurketa, idazketa) azpian datzan ezagutza partekatu batek sostengatzen ditu.

Independentziaren hipotesia (ezagutzaren transferentzia)

H1eko gaitasunak eragina du H2koan, eta alderantziz, batez ere trebetasun akademikoetan, baldin eta modu egokian ematen bada eta ikasteko motibazioa badago.

• Cumminsek dio hizkuntza baten ezagutza eta trebetasunak beste hizkuntza batera transferi daitekeela, baldin eta:
  • Hizkuntza biak nahikoa garatuta daude.
  • Ikaskuntza testuinguru egokian gertatzen da (input egokia eta irakaskuntza esanguratsua).
• Transferentzia hau bereziki nabarmena da hizkuntza akademikoaren esparruan, non ezagutzak eta kontzeptuak hizkuntza desberdinetan parteka baitaitezke.

Zer da akats fosildua? Adibideak eta arriskuak murgiltze-ereduan

Akats fosilduaren definizioa

Akats fosildua hizkuntzaren ikaskuntza-prozesuan sortutako akatsa da, zeina ikasleak behin eta berriz egiten duen eta horren ondorioz bere hizkuntza-erabileran sendotzen den, nahiz eta ingurune akademikoan edo hiztun komunitatean zuzena ez izan. Fosilizazioaren prozesua ohikoagoa da bigarren hizkuntza ikastean, bereziki ikasleak akatsa kontzienteki zuzentzen saiatzen ez denean edo horretarako laguntza egokirik jasotzen ez duenean.

Adibideak

• Gramatika: "She go to school every day" esaldian, "go" aditza ez da egokituta dago pertsona hirugarren singularrean erabiltzeko. Ikaslea hori modu jarraian erabiltzen badu zuzenketa egokirik gabe, akatsa fosildu daiteke.
• Fonetika: Ingelesa ikasten duen hiztun euskaldun batek "very" hitza b soinua erabiliz [beri] ahoskatzen badu eta hori bere hizkuntza erabiltzeko modu arrunt bihurtzen bada.
• Lexikoa: Norbaitek "actual" hitza modu okerrean erabiltzea "current" esan nahi duela pentsatuz, gaztelaniako "actual" hitzaren kalkoa eginez.

Murgiltze ereduaren arriskuak akats fosilduei dagokienez

Murgiltze-ereduan, ikasleak hizkuntza helburuan guztiz murgilduta daudenez, komunikazio-erraztasuna izaten dute lehen mailatik. Hala ere, honek baditu bere arriskuak:

• Inputaren eta feedbackaren kalitatea: Murgiltze-eredu batean, ikasleek hizkuntza helburua naturalki erabil dezakete, baina feedback zuzentzailea falta bada, akats horiek ohiko bihurtu eta fosildu daitezke.
• Tarte hizkuntza (Interlanguage): Murgiltze-testuinguru batean, ikasleen tarte hizkuntza ez da garapen-fase guztietatik igarotzen behar bezala, eta horrek ere akats fosilduei bidea eman diezaioke.
• Zuzenketa falta: Testuinguru horietan zuzenketa pedagogikorik gabe, hizkuntzaren erabilera espontaneoa nagusitu daiteke, baina hori beti ez da arau gramatikal edo fonetiko egokien arabera.

Hori ekiditeko, beharrezkoa da irakasleek feedback egokia eta irakaskuntza planifikatua eskaintzea, akats horiek garaiz zuzentzeko aukera izateko.

Gaitasun komunikatiboa Canale eta Swain (1980-83)en arabera

Gramatika-gaitasuna

Hizkuntzaren egitura formalak (hiztegia, fonologia, morfologia, sintaxia eta gramatikaltasuna) menderatzeko gaitasuna.

Adibideak:

• Hitz batek plural marka behar duenean (adibidez, "etxeak" eta ez "etxe").
• Esaldi bat gramatikoki zuzen egitea, hala nola: "Gaur goizean irratia entzun dut."

Gaitasun soziolinguistikoa

Hizkuntzaren erabilera sozialak eta testuinguruaren araberako egokitasuna (hizkuntza-formen eta arau sozialen arteko lotura).

Adibideak:

• Euskara batuaren eta tokiko hizkeraren arteko aldaketa: "Joan naiz" (batuaz) versus "Juat naiz" (dialektalak).
• Erregistroa egokitzea: hitanoan hitz egitea lagunartean ("zu zoaz") eta zuka, errespetuzko testuinguruetan ("zuek zoazte").

Gaitasun estrategikoa

Komunikazioa eraginkorra izan dadin erabiltzen diren estrategiak, arazoak konpontzeko edo ulermena eta adierazpena errazteko.

Adibideak:

• Hitza gogoratzen ez baduzu, beste hitz bat edo esapide bat erabiltzea: "Armairua... ez, hori... apalategia."
• Hitz egiterakoan gelditzen zarenean: "Barkatu, esan nahi nuen..."

Gaitasun diskurtsiboa/testuala

Testu bat modu koherentean eta kohesionatuan ulertzeko eta sortzeko gaitasuna (ideiak antolatzea, gaia egokitzea).

Adibideak:

• Testu-genero desberdinak eratzeko arauak ezagutzea: narrazio batean kronologia erabiltzea ("Lehenengo eguna oso hotza izan zen..."), eta argudiozko testu batean ideia nagusiak eta laguntza-ideiak egokitzea.
• Gaien artean lotura egokiak egitea: "Hau esanda, bigarren puntuari helduko diot."