Oroimenaren Funtzionamendua: Prozesuak eta Motak

Oroimena informazioa eskuratu, gorde eta berreskuratzeko gaitasuna da. Oroimenik gabe ez genuke identitate pertsonalik izango. Oroimenak hiru oinarrizko funtzio ditu: informazio berria jasotzea, esanahi bat izan dezan antolatzea eta, beharrezkoa denean, berreskuratzea.

Oinarrizko Prozesuak

Hiru prozesu kognitibotatik abiatuta: pertzepzioa, ikaskuntza eta oroimena. Ikaskuntza ezagutzak eskuratzean datza eta oroimena ezagutza horiek atxikitzea eta gogora ekartzea da.

• Kodifikazioa: Informazioa barneratzea eta erregistratzea esan nahi du. Arreta oso garrantzitsua da estimuluak prozesatzeko norabide (hautaketa) eta intentsitateagatik.
• Biltegiratzea: Behar den unera arte informazioa gordetzea da. Informazioaren antolaketa kontzeptu, eskema, ezagutza-unitate egituratuen bidez egiten da.
• Berreskurapena: Behar direnean oroitzapenak berreskuratzean datza. Biltegiratutako datuak ezin ditugunean berreskuratu oroimenak huts egiten duela konturatzen gara.

Oroimen Motak Atkinson eta Shiffrinen Ereduaren Arabera

• Zentzumeneko oroimena (ZO): Sentsazioak atzeman eta estimuluen ezaugarri fisikoak ezagutzea ahalbidetzen du. Kanpo ingurunetik datorren informazioa erregistratzen du (irudiak, soinuak, zaporeak, gauzen ukitzea).
• Iraupen laburreko oroimena (ILAO): Unean behar dugun informazioa gordetzen du. Zentzumeneko oroimenean gordetako informazioaren zati bat iraupen laburreko oroimenera transferitzen da, iraupen luzeko oroimenera igaro baino lehen. Biltegiratze-gaitasuna mugatua da. Iraupena laburra da, 18 eta 20 segundo bitartean.
• Iraupen luzeko oroimena (ILUO): Munduari buruz ditugun ezagutzak gordetzen ditu, geroago erabili ahal izateko. Oroimenak honako ezagutza hauek dauzka: mundu fisiko, errealitate sozial eta kulturalari buruzkoak, gure oroitzapen autobiografikoak. Informazioa ondo antolatuta dago, informazioa semantikoa da hitzezkoa denean, eta bisuala irudi edo grafikoak direnean. Gaitasun mugagabea du. Iraupenari dagokionez, egonkorra da. Adierazpen motak:
  • Adierazpenakoa (jakitea zer)
  • Prozedurazkoa (jakitea nola)

Iraupen Luzeko Oroimenaren Azpimotak

• Oroimen episodikoa: Oroimen "autobiografikoa" da, datak, edo denbora eta leku batean kokatutako gertaerak biltegiratzen dituena.
• Oroimen semantikoa: Hizkuntzari eta munduari buruzko ezagutza biltegiratzen du (gertaerak, ideiak, kontzeptuak, arauak, proposizioak, eskemak). Ez da ahanzturarik ematen.
• Oroimen esplizitua: Intentzionala da, nahita egindakoa. Ezagutza kontzienteak dira, hitzez adieraz ditzakegun pertsona, leku eta gertaerei buruzko ikaskuntzak barne hartuz.
• Oroimen inplizitua: Intzidentala da, jarduera bat burutzean berez ematen da. Ohiturak, sentsibilizazioa, baldintzapen klasikoa baita hautemate trebetasunak eta trebetasun motorrak ere (bizikletaz ibiltzea) barne hartzen ditu.

Informazio Prozesatze Mailak

• Azalekoa (estrukturala)
• Tartekoa (akustikoa)
• Sakona

Oroimenaren Beste Alderdi Batzuk

• Distortsioak: Gure oroimenaren huts arruntak dira. Pertsona guztiok datak, izenak eta gertaerak ahanzten ditugu.
• Oroimenaren alterazioak: Traumatikoak izan daitezke. Oroimena galtzea gure kontzientzia galtzea da.

Ikertzaile Garrantzitsuak

• Ebbinghaus: Zentzugabeko silabak nola atxikitzen ziren aztertu zuen. Mekanismoak ekintza bakarra behar du: errepikapena.
• Barlett: Zentzugabeko silaben ordez, istorioak erabiliz aztertu zuen. Eskemak iraganeko esperientziaren ondorioz oroimenean gordetzeko ezagutzak dira.
• George Miller: "Zazpi zenbaki magikoa, plus edo minus bi". Informazioa prozesatzeko, iraupen laburreko oroimenean pertsonek bost eta zazpi elementu inguru atxiki ditzaketela proposatu zuen.

Psikologia Kognitiboa eta Neuropsikologia

Psikologia kognitiboak gizakiak informazioa aldez aurretiko ezagutzen arabera (eskema pertsonalak) interpretatzen duela pentsatzen du, eta, modu horretan, eraikitzen ditu oroitzapenak. Oroitzapenek bizi izandako gertaerek baino gehiago eta gutxiago daukate: gehiago, interpretatzen lan bat dagoelako; gutxiago, gertaera esanguratsuen hautaketagatik.

Neuropsikologia: Eskaner elektroniko baten laguntzaz, oroitzapenak benetan zer diren egiazta dezakegu: neuronen arteko konexioak. Garun azalaz (kortexaz) gain, garunaren beste gune batzuk inplikatuta daudela dakigu, sistema linbikoa. Eskuineko hemisferioak informazio bisuala prozesatzen du eta ezkerrekoak hitzezkoa.