Zientziaren Ikuspegiak: Historia, Sailkapena eta Metodoak

1. ZIENTZIARI BURUZKO IKUSPEGIAK

Historian zehar “Filosofia” eta “Zientzia” hitzen esanahia eta jakintza mota hauen arteko harremanak ulertzeko modua aldatu egin da. Zientzia hitzak jaso duen eboluzioaren ondorioz, hurrengo ikuspegiak desberdin ditzakegu:

1. Antzinateko zientziari buruzko ikuspegia

2. Zientziari buruzko ikuspegi modernoa

Hasiera batean Filosofia eta Zientzia gauza bera izan ziren. Ordea, gaur egun Filosofia eta Zientzia hitzekin jakintza mota desberdinak adierazteko erabiltzen ditugu eta arlo bakoitzari ezaugarri batzuk dagozkio.

1. Antzinateko zientziari buruzko ikuspegia

K.a VI. mendean Filosofia eta Zientzia hitzen arteko desberdintasuna ez zegoen gaur egun dagoen bezain argi. Lehenengo filosofoak lehenengo zientzialariak izan ziren. Esate baterako, Mileto-ko Tales lehenengo filosofo izateaz gain, matematikaria izan zen eta, era berean, eklipse bat aurrikusteko gai izan zen. Pentsalari honek filosofia edo zientzia egin zuen momentuan ez zuen pentsatu gauza desberdinak egiten ari zela.

Jakintza oro iritzia da baina iritzi oro ez da jakintza. Hau da, jakintza egiazko iritzia da eta bere egia argudioen bidez justifika daiteke (zergatiak, zioak). Beraz, jakintza hitzaz mitoaren eta oinarririk gabeko iritzi guztien aurrean oinarri arrazionala duen egiazko iritzia ulertu zuten.

“Episteme” (zientzia) hitza filosofoek sortu zuten kontzeptua da, beraien ezagupen multzoa definitzeko, batez ere, mitoaren eta oinarririk gabeko iritziaren aurrean. Antzinateko zientziaren ikuspegiari zegozkion ezaugarriak hurrengoak dira:

• Ikuspegi unitarioa: Jakintzari buruzko ikuspegi unitario izan zuten eta jakintza horrek adarrak zituen.

• Lehenengo zientzia: Pentsalari grekoek Filosofia zientziatzat jo zuten.. Hala ere, beste zientzia batzuk ere bazeudenez, hauen aurrean lehenengo zientziatzat jo zuten eta berari zegokion unibertsoaren eta giza jokabidearen azkenengo kausak edo arrazoiak bilatzea. Beste zientzia guztiak Filosofia jakintzaren zati batzuk besterik ez ziren.

• Ikerketa objektuak: Filosofia eta zientziaren arteko desberdintasun bakarra ikerketa objektua zen. Filosofiak errealitatea ikertzen zuen osotasun bat bezala; ordea, zientzien helburua errealitatearen zatiak ikertzea zen

Ikerketa metodoa: Ikerketarako erabili zuten metodoa berbera izan zen: Arrazoinamendu deduktiboa. Beraz, zientziari buruzko ikuspegi espekulatiboa izan zuten. Horren ondorioz,

• antzinateko zientziari buruzko ikuspegia ez zen egon derrigorrez esperimentazioari lotuta. Orokorrean, zientzia eta teknika banatuta zeuden:

• Zientzia: Arrazonamenduari lotuta zegoen

Jakintsuaren gaitasun bat, gogoan aurkitzen zen zerbait

Frogapen arrazionalak egiteko gaitasunari lotuta zegoen

Argudioetan oinarrituta zegoen jakintza

• Teknika: Esperientziari lotuta zegoen

Lanbide praktikoei zegokien

Eguneroko esperientziaren ondorioa

Lehenengo presokratikoen kasuan, nahiz eta batzuek aipatutako bi ezagutza iturri horietan oinarritu, joera orokorra arrazoiari lehentasuna ematea izan zen.

Beharbada, horregatik pentsalari grekoek zientzien artean gehiago landu zutena matematika izan zen.

2. Zientziari buruzko ikuspegi modernoa

Historia asko sinplifikatuz eta momentu historiko berezi batzuk ahazten baditugu, Filosofia eta Zientzia eremuen arteko harremanak horrela mantendu izan ziren Antzinatean eta Erdi Aroan zehar. Hala ere, Erdi Aroaren amaieran eta, batez ere, Aro Modernoan eta Iraultza zientifiko-tik aurrera zientziari buruzko ikuspegia guztiz aldatu zen, ezagutzaren eboluzioan gizakiak aurkitu zituen ikerketa metodo berriei esker, baita arlo desberdinek izan zuten espezializazioa-ren ondorioz.

• Zientzia ulertzeko modu berria

• Zientzien aniztasuna

1. Zientziaren ikuspegi modernoa:

XVI. eta XVIII. mendeen artean emango den Iraultza zientifikoa-ren ondorio zuzena izango da zientziari buruzko ikuspegi berri hori. Iraultza zientifikoan zehar (Koperniko, Galileo, Kepler eta Newton) errealitatea ikertzeko metodo berriak erabiliko dira: indukzioa eta metodo esperimentala. Metodo hauek esperientzia-ren garrantzia aldarrikatuko dute.

Sortutako ikuspegi berri honi dagozkion ezaugarriak hurrengoak dira:

• Esperimentazioa: Zientziak berak sortutako hipotesien egiaztapena burutuko du. Egiaztapena egiteko modua esperimentua izango da. Esperimenduari esker ikertzailea teorikoki planteatutakoa maila praktikoan konprobatzen saiatuko da.

• Matematizazioa: Zientzialariak mintzaira matematikoa erabiltzen saiatuko dira legeak eta teoriak kuantitatiboki adierazteko. Mintzaira matematikoak dakarrena zehaztasuna da.

• Praktikotasuna: Jakintza zientifikoa natura menperatzeko era da gizakiaren beharren arabera ezarriz.

Orokorrean zera esan dezakegu: Jakintza zientifikoa interpretatzeko modu berri honek pentsamendu grekoak eskatu zuen zehaztasuna baino askoz ere haundiagoa eskatuko du eta, horren ondorioz, ziurtasuna aldarrikatuko da. Beraz, ezagupen batek zientifikotzat jotzeko bete behar izango dituen baldintzak zorrotzagoak izango dira.

• Praktikotasuna: Jakintza zientifikoa natura menperatzeko era da gizakiaren beharren arabera ezarriz.

Orokorrean zera esan dezakegu: Jakintza zientifikoa interpretatzeko modu berri honek pentsamendu grekoak eskatu zuen zehaztasuna baino askoz ere haundiagoa eskatuko du eta, horren ondorioz, ziurtasuna aldarrikatuko da. Beraz, ezagupen batek zientifikotzat jotzeko bete behar izango dituen baldintzak zorrotzagoak izango dira.

2- Zientzien aniztasuna

Filosofia eta zientzia eremuen arteko banaketak eragin haundia izango du. Metodo zientifikoa gero eta eremu gehiagori aplikatuko zaion neurrian zientziak lehen filosofiari zegozkion arloak hartuko ditu. Horren ondorioz, eta arlo bakoitzean emandako espezializazioaren ondorioz, zientzien independentzia eta aniztasuna argi eta garbi emango da..

-2- FILOSOFIA ETA ZIENTZIA: BANAKETA BATEN HISTORIA

Filosofia eta Zientzia eremuen arteko banaketaren historian badaude izugarrizko garrantzia izan duten hiru momentu:

1. Lehenengo momentua: Garai helenistikoa

Lehenengo momentua Filosofia greziarraren garai helenistikoan aurkitzen dugu (K.a II mendean). Alejandrian Museoa sortu zuten eta bertan garaiko zientzialaririk famatuenek erakusti eta ikerketak burutu zituzten maila desberdinetan (horien artean Arquímedes eta Samos-ko Aristarco astronomoa aurkitu ziren): matematika, astronomia, fisika eta medikuntza. Museoaz gain Alejandriako Liburutegi famatua eraiki zuten, baita zooparkea eta jardin botanikoa ere.

Bitartean Atenas-en euren tradizio filosofikoarekin jarraitzen zuten. Beraz, Atenas-ko tradizio filosofikoa Alejandria-ko zientziarako joeren aurrean agertuko da.

2. Bigarren momentua: Errenazimendua

Bigarren momentua Aro Modernoaren hasierari dagokio. Erdi Aro-ko zientzia ikuspegi filosofiko eta erlijiosoei lotuta egon zen, ikerketa librea ezinezkoa izan zelarik. Aro Modernoaren hasieran iraultza zientifikoari esker eta metodologia berriaren erabilerari esker, benetako izpiritu kreatzaileak agertu ziren, aipagarrienetariko bat Galileo izan zelarik

Zientzialari hauek erabilitako metodologiari esker naturaren behaketa zuzena berreskuratu zuen, Alde batetik, tresna berriek esperimentazioa posible egin zuten (adibidez: teleskopioa) eta bestetik, ikertzaileek edukin teorikoen formulazio matematikoa bultzatu zuten. Metodo esperimentalak arlo batzuei izugarrizko garatzeko aukera emango die. Guzti horren ondorioz, zientziak izugarrizko indarra hartuko du eta arlo batzuk filosofiaren enborratik banatuko dira behin-betirako.

Filosofiaren egoerari dagokionez, filosofoak guztiz lilaturik zientziak lortutako emaitzegatik ,zientzalariek erabilitako metodoak filosofia mailan aplikatzen saiatu ziren. : Ingalaterran enpiristak (Locke, Hume) esperientzia aldarrikatzen saiatu ziren (behaketa, esperimentazioa); Kontinentean, Razionalisten (Descartes, Spinoza, Leibniz) asmoa filosofia matematikoki eraikitzea izan zen.

3. Hirugarren momentua: XX mendea

Hirugarren momentua Zientzia eta Filosofia eremuen arteko banaketan XX. mendean aurkitzen dugu. Teknika-ren eta teknologia-ren garapenak izugarrizko protagonismoa izango du. Oso ikerketa berezi eta espezializatuak posible egingo ditu: horien artean materiaren barruko egiturari buruzko ikerketak, unibertsoaren legei buruzko ikerketak, injenieritza genetikoa e.a.

2. ZIENTZIEN SAILKAPENA

Zientziaren definizioa emateko hainbat arazo egon ohi da, zientziaren ikuspegia denboran zehar aldatu egin delako eta gaur egunean ere, ezagutza zientifikoarekiko hainbat ikuspegi dagoelako. Hala ere, zentzu zabalean hartuta, zientzia:

“objektu berberari buruz sistematikoki erlazionatuta dagoen

ezagupen-multzoa “ dela esan daiteke.

Definizio honetan bi elementu garrantzitsu ditugu:

1. alde batetik: ikertu nahi diren objetuak

2. bestetik: objektuekiko ezagupenek izan behar duten erlazio sistematikoa.

Lehenengoak adierazten duenez, ez dago zientzia bakarra, zientzia anitz baino. Zientzia bakoitzari ezagutza-objektu berezia dagokio eta objetu horri buruzko galderek eta informazioak , zientzia horren eremua definitzen dute. Bigarrenari dagokionez, objetuari buruzko ezagupenen sistema eraikitzeko metodo desberdinez baliatzea beharrezkoa izango da. Eremu desberdinetan eta objetuaren arabera, zientziek metodo berezia erabiliko

dute. Horren ondorioz, zientziak ez dira desberdinak ikertzen duten objektuaren arabera soilik, baizik eta erabiltzen dituzten ikertzeko metodoen arabera ere.

Zientzien sailkapena egiterakoan , aipatutako bi aspektu hauek kontutan hartu dira. Nahiz eta zientzien sailkapena behin betikoa ez izan, zientzien artean multzo handi bi desberdin daitezke:

1. Zientzia formalak

2. Zientzia enpirikoak

1. Zientzia formalak: Logika eta matematika.

2. Ikertzen dituzten objetuak: zientzia formalak ez dira gertaerez arduratzen. Errealitateari buruz ezer ez digute esaten. Ikertzen dituzten objetuak “izate ideialak” edo “formalak” dira.

3. Mintzaira formala. Artifizialki eraikitako lenguaia erabiltzen dute, konbentzioz ezarritako sinboloak eta arauak daude. Sinboloek ez dute esanahirik eta garrantzia duen gauza bakarra zera da: sinboloak nola erabiltzen diren. Sinboloen arteko harremanetan datza zientzia formala.

3. Egia irizpidea: Zientzia formalei dagozkien enuntziatuak egiazkoak edo faltsuak diren jakiteko nahikoa da enuntziatuen arteko koherentziaz. Egia formalari dagokionez:

• Enuntziatu bat egiazkoa izango da koherentea denean, hau da, beste enuntziatuengandik ondorioztatua izan denean

• Enuntziatu bat faltsua izango da koherentea ez denean, hau da, beste enuntziatuekin kontraesana suposatzen duenean.

2. Zientzia enpirikoak: faktikoak (gertaeretan oinarrituta)

Zientzia enpirikoen artean daude: Natur zientziak (Fisika, Kimika, Astronomia, Geologia, Biologia…) eta Giza zientziak (Historia, Ekonomia, Psikologia, Politika, Zuzenbidea, Soziologia….)

1. Ikertzen dituzten objetuak: Zientzia enpirikoek munduko gertakariak ikertzen dituzte, gizakiari esperientzian ematen zaizkionak.

2. Beren enuntziatuak munduko gertaerei buruzkoak izango dira, beraz, munduan gertatzen den zerbait baieztatu edo ukatuko dute. Zientzia enpirikoek duten helburu nagusia lege eta teoriak sortzea da munduko gertakariak aurrikusi eta azaldu ahal izateko.

1. Egia irizpidea: Munduan gertatzen denari buruzko enuntziatuak sortzen dituztenez, enuntziatuen egitasuna ezartzeko kontrastazioa beharrezkoa izango da. Hau da, konparatu egin behar da zer esaten den, zeri buruz esaten den , esperientzian horrela gertatu den ikusteko.

• Enuntziatu bat egiazkoa izango da esandakoa gertatutakoaz bat datorrenean.

• Enuntziatu bat faltsua izango da esandakoa gertatutakoaz bat ez datorrenean.

ZIENTZIA FORMALEN METODOA: DEDUKZIOA

Zientzia formalen metodo tradizionalari metodo axiomatikoa deitzen zaio, abiapuntu giza axioma-multzoa hartzen duelako. Axiometatik gero, dedukzioa erabiliz, ahalik eta proposizio gehienak ateratzen dira.

Metodo axiomatikoaren lehen aplikazioa Euklides Alexandriakoak (k.a. 330-275) egin zuen. Hasieran, nabariak ziren egia batzuk enuntziatu zituen eta oinarrizko presupostu hauek abiapuntutzat hartuz, gero gainerako guztia arrazoiketa-arauei jarraituz atera zitekeen. Beraz, jatorriz , metodo axiomatikoa metodo deduktiboa da.

Axioma: Frogatu gabe, egiazkotzat onartzen diren lehenengo enuntziatuak dira.

Tradizionalki, axiomak frogatu gabe egiazkotzat onartuak izan dira eta nabaritasun-erizpidean justifikatuak izan dira. Baina nabaritasun-erizpidean oinarritutako metodo axiomatikoa ulertzeko moduak krisia ezagutu zuen geometria ez-euklidearrak (Lobachevski errusiarra eta Riemann alemana - XIX. m.) sortu zirenean eta multzo-teorian lehen garapenak egin zirenean. Horren ondorioz, axiomak hitzarmenaren ondorioak zirela ikusi zen, baita arbitrarioki ezartzen zirela ere. Hortik aurrera, axiomak eta postulatuak ez dira bereiztu. Axiomak besterik ez dira aipatzen baina ez zentzu euklidearrean, frogapen ororen oinarri gisa hartuz baizik.

Teoremak: Nabariak izan gabe, frogatuak izan daitezkeen enuntziatuak.

Postulatuak: Ez dira nabariak , ezta frogagarriak ere.

DEDUKZIOA: Arrazoiketa-era da zeinetan enuntziatu batzuetatik (premisak) nahitaez beste enuntziatu batzuk (ondorioak) ateratzen baitira. Arrazoiketaren arauak direla eta, lehen enuntziatuetatik beste enuntziatuetara pasatzen gara, batzuk besteen ondorio beharrezkoak izanik. Esperientziaren laguntza barik., arrazoiak berak egia batzuetatik beste egia batzuk inferitzeko gaitasuna du. Dedukzioan proposizio orokerretik abiatuz proposizio partikularrak ondorioztatzen dira.

Behar logikoaren nozioa eta kontraesana ezeztatu beharrarena gauza bera izanik, dedukzioaren ezaugarri nagusia da.

Sistema axiomatikoek hiru ezaugarri eduki behar dituzte baliozkoak izateko:

1. Kontsistentzia: kontsistentea izateko axioma-multzotik abiatuta kontraesana ondorioztatzerik ez dagoenean, hau da, axioma-multzo beretik abiatuta enuntziatu bat eta bere ukapena ondorioztatzerik ez dagoenean.

2. Independentzia: sistema axiomatiko baten axiomak independienteak dira, hau da, axioma horiek ezin izango dira teorema gisa ondorioztatu beste enuntziatu batzuetatik.

3. Osotasuna: axiometatik abiatuta, sistemaren edozein formula edo enuntziatu, baita bere ukapena ere, teorema gisa froga daiteke

Azkenik, dedukziozko arrazonamendua zientzia guztietan erabiltzen da, nahiz eta zientzia formalak izan dedukzio hutsean ari diren bakarrak. Horregatik, berez, metodo deduktiboa zientzia formalei dagokie.

INDUKZIOA:

Indukzioa denbora luzean zientzia enpirikoetan erabili ohi den metodoa da..

INDUKZIOA: Arrazoiketa-era da zeinetan gertaera partikularretatik lege orokor edo unibertsalak ateratzen baitira.

Hiru momentu desberdin daiteke:

1. Gertaeren behaketari esker aztertu nahi den fenomenoari buruzko datuak jaso ditzakegu. Behaketak baldintza desberdinetan errepikatu behar dira

2. Gertaerak konparatu eta sailkatu ondoren, euren arteko erlazio kausalak ezarri eta hauei buruzko generalizazioak egingo dira. Generalizazioak legeak bezala kontsideratuko dira, hau da, gertaeren arteko erlazio kausalak adierazten dituzten enuntziatuak.

3. Aipatutako legeetatik ondorioak aterako dira aurrikusmenak sortu ahal izateko

Zientziaren helburua lege orokorrak sortzea da. Baina zientziarentzat ezinezkoa da zientifikoek aztertzen dituzten gertaerei buruzko enuntziatu orokorrak , gertaera guztien behaketa exhaustiboan oinarritzea. Horregatik, gehienetan denak barik kasu batzuk aztertu ondoren , lege orokorra baieztatzera pasatzen da. Horra hor, indukzioak planteatzen duen arazoa. Bi motatako indukzio desberdin daiteke:

1. INDUKZIO OSOTUA: Indukzio osotuan jarraitzen den prozedura logikoki bidezkoa da eta ez du arazorik planteatzen. Indukzio osotuan gertaeren behaketa erabatekoa da, hau da eman ahal diren kasu guztiak aztertzen dira. Horren ondorioz, kasu partikular guztiak aztertu ondoren enuntziatu orokorra baieztatzera pasatzen da..

2. INDUKZIO OSOTUGABEA: Orokorrean zientziek erabili ohi dutena da. Indukzio mota honek interesgarria den arazo logikoa planteatzen du. Abiapuntua berriro gertaeren behaketa izanik, kasu honetan posible diren kasu partikular guztiak ez dira aztertzen, gertaera batzuk baizik. Horren ondoren, lege unibertsala baieztatzera pasatzen da. Oraingoan, enuntziatu orokorra generalizazio bat besterik ez da eta justifikaezina den saltu logikoa suposatzen du. Hau da, abiapuntuntzat hartzen diren premisetatik ez da ondorioa nahitaez segitzen eta premisa horietan agertzen den informazioa baino harantzago doa enuntziatu orokorra. Kasu guztiak aztertu ezean, beti izango da posible kasu batek legea ez betetzea.

Indukzio osotugabea-k ez du ezagutza mailan ziurtasunik garantizatzen. Enuntziatu orokorra probablea da soilik. Hala eta guztiz ere, indukzio osotugabea erabili duten autoreek naturaren uniformetasunean justifikatu izan dute . Honek esan nahi duena zera da: naturan fenomenoak erregularki ematen direla.

2.  METODO HIPOTETIKO-DEDUKTIBOA

Dedukzioa-k elementu arrazionalari ematen dio garrantzia;  indukzioa-k behaketa eta esperientziari  ematen die lehentasuna. Galileo-k esan zuen bezalaxe, metodo hopotetiko-deduktiboa  aipatutako  bi metodo horien konbinaketatik sortzen da  :

Metodo hipotetiko-deduktiboa-k  edo metodo esperimentala-k  4 fase ditu  :

1. Behaketa   :   Ikerketa zientifiko-naturalaren abiapuntua da. Aztertu nahi den gertaera edo fenomenoaren behaketan datza.  Behaketa ez da edonola ematen,  baizik eta modu ordenatu batean.  Behaketaren ondorioz jasotako datuak egongo dira eta hauek kuantifikatu egin beharko dira.  Horren ostean ,   azaldu nahi den arazoa  zehatz-mehatz planteatu egin beharko da.

 Hala eta guztiz ere, ez  da edozein gertaerari buruzko behaketa izan behar  teoria bat betetzen ez duten  gertaera problematikoen behaketa baizik  edo momentuan teoriek azaldu ezin  duten gertaerak izango dira.

Hipotesia    :     Hipotesiak behaketaren datuak azaldu behar dituzten irudimenezko suposizioak dira.  Hipotesiak ez dira behaketa objetua, ezta datuen ondorioak ere.  Gehiago dira  fenomenoak ulertzeko gizakiak sortzen dituen behin-behineko azalpenak.

 Gaur egunean hipotesia ulertzen den moduak aldaketa batzuk jaso ditu.  Hasiera batean, enpirismoaren testuinguruan, hipotesiak zuzen-zuzenean datuen behaketatik ateratzen zirela uste zuten.  Gaurko ikuspegian argi dago hipotesiak aktu arrazional baten ondorioak direla .

     Gainera, eremu zientifikoan hipotesi bat onartua izateko baldintza batzuk bete behar ditu  :

1. Behaketaren datuak azaltzeko baliogarria izan behar da baita aztertzen den fenomenoa  azaltzeko ere.

2. Ondo formulatuak egon behar dira, hau da, koherenteak izan beharko dira eta kontraesanik edo zalantzagarritasunik ez dute bere barnean izan behar.

   3. Esperientziaren bidez konprobagarriak izan beharko dira. Gizakiak kontrastazioari esker hipotesia  baieztatzeko edo ezeztatzeko aukera izan beharko du.

3. Dedukzioa  :   Hipotesia sortu ondoren, hurrengo urratsa hipotesitik nahitaez segitzen diren  ondorioak inferitzea izango da.  Eman den behin behineko azalpena fenomenoa azaltzeko baliogarria bada ,  hipotesi horretatik segitzen diren ondorioak baliogarriak izango dira aurrikusmen  enpirikoak sortzeko.

  Dedukzioaren fasean egiten dena zera da : hipotesia garatu egiten da bere azkenengo inplikazioak inferitu  arte.  Sistema matematikoa aplikatzen zaio eta mintzaira matematikoaren bidez  eta dedukzioari esker hipotesiak dituen ondorioak  ateratzen dira. 

4. Kontrastazioa  :   Metodo esperimentalaren azkenengo urratsa da.  Enpirikoki hipotesia konprobatzeko aukera ematen digu, esperimentazioa tartean dagoelarik.

     Hipotesiak baliozkotasun zientifikoa izateko esperientzian baieztatua izan behar da.  Hipotesiaren kontrastazioak hipotesitik nahitaez ateratzen diren ondorioen konprobazio esperimentala eskatzen du.

     Kontrastazio enpirikoa aurrera eramateko konparatu egin beharko da, alde batetik, arrazoiaz aztertutakoa ,eta bestetik  :

• esperientzian  zuzen-zuzenean gertatzen dena

• esperimentua, hau da, artifizialki  laborategian eraikitzen den  fenomenoa.  Hau da, helburua  baldintza egokiak sortzea  da eta  prozesuan baldintza horiek aldatuz fenomearen ekoizpena kontrolatzea.

 Kontrastazioaren emaitzen arabera  zera gerta daiteke  :

1. Hipotesitik ateratzen diren ondorioak eta gertaeren arteko adostasuna egotea . Orduan hipotesia baieztatu egiten da eta lege zientifiko bihurtzen da.  Lege hau baliogarria izango litzateke kontraesan bat suposatzen duten gertaerak ez dauden bitartean.  Legeak bilduz teoria zientikoak sortzen dira. 

2. Hipotesitik ateratzen diren ondorioak eta gertaeren arteko adostasunik ez egotea.  Kasu honetan esperimentazioak hipotesia  ukatu egiten du eta hipotesia alde batera utzi eta beste bat eraiki behar izango da.

Kontrastazioaren arazoa

Hipotesia gertaeren aurrean eusten den edo  ez  frogatzeko modua da.  Egia esan, hipotesiak enuntziatu unbertsalak diren neurrian, munduan ez da ezer egongo beraiei egokitzen zaiena.  Horregatik ondorioztatu behar dira hipotesietatik segitzen diren ondorioak  gero errealitatean ematen diren edo ez konprobatu ahal izateko.  

Kontrastatzeko modu bi aurkeztu dira  :

-1-  “Viena-ko zirkuloa”-ren filosofo neopositibistek hipotesia  kontrastatzeko  egiaztapena proposatu zuten.  Hala ere, laster konturatu ziren  enuntziatu unibertsal baten egiaztapen osotua ez zela posible.  Hau da,  beti izango da posible hipotesia ukatzen duen gertaeraren bat egotea.  Arazo honen aurrean Karnap   behin behineko  egiaztapena  baliogarria eta nahikoa izan zitekeela esan zuen.

-2-  Popper-ek ez du horrela ikusiko eta horren ondorioz,  kontrastatzeko beste modu bat proposatu zuen.  :  faltsatzea.  Hau da, hipotesia faltsua bada,   faltsua dela frogatzeko aukera izan behar du zientzialariak, bestela ezin izango du hipotesi bat zientifikotzat jo.Erizpide berri honen ondorioz, hipotesia onartua izango da hipotesia ukatzen duen  kasuren bat agertzen ez den neurrian.  Hipotesi baten baliozkotasun zientifikoa faltsatzearen aurrean duen erresistentziaren arabera egongo da.

3- HERMENEUTIKA

Natur zientzietan (fisika, Kimika, Biologia, …) da zientzia esperimentalaren ideiala edo eredua betetzen den eremua.  Giza zientzietan (Ekonomia, Soziologia, Psikologia…) nahiz eta   Natur zientzien metodoa  aplikatzeko saiakera  bat eman, metodo esperimentala eta natur zientziek erabiltzen duten azaltzeko modua ez da beti posible izaten.  Giza zientzietan metodo esperimentalaren aplikazioa oztopatzen duten faktoreak  hauexek dira  :

• esperimentatzeko zailtasuna

• hipotesiak egiaztatzeko zailtasuna

• matematizatzeko ezintasuna

Giza zientzien ikerketa objetua konplexuegia da, baita  aldakorra ere : bai gizarteen kasuan, bai gizakien kasuan.

19. mendea  heldu arte, autore gehienek pentsatzen zuten zientziek beren ikerketetan modu esplikatiboan  azaldu behar zituztela euren objetuak.  XIX. mendetik aurrera, diziplina berriak sortu ziren  (historia, psikologia…).  Zientziak bezala agertzen dira eta garapen haundia ezagutu zuten.  Aurrerantzean, bi motatako zientzien desberdintasuna egingo da  :  natur zientziak eta giza zientziak.  XIX. mendeko autore batek,  Dilthey-ek  zera  esango du  :

                       “Natura azaldu egiten dugu, ostera, izpiritua ulertu egiten dugu”

Ulermenaren metodo bereziari  hermeneutika  edo  metodo hermeneutikoa esaten zaio .  Ulermenak prozedura zientifiko-naturalari arrotza egiten zaizkion elementuak agertzen dira.  Giza izpiritua  ulertzeko guztiz beharrezkoa da  intentzioak eta sinismenak kontutan izatea, zeren  azken finean ulermen horren azpian intentzio eta sinismen horiek baitaude.

AZALPENA      :  Fenomeno naturalak azaltzeko modua da, zeinetan fenomenoen arteko erlazio konstantei buruzko legeak  ezartzen diren. Erlazio kausala fenomeno naturalei egokitzen zaie.  Baina giza zientziei dagokionez, askotan ez da nahikoa izaten.

 ULERMENA    :   Instituzio eta giza-ekintzak  interpretatzeko modua. Ulertu ahal izateko     sinismenak eta intentzioak kontutan  hartu behar dira; hauei esker  zentzua emango zaie. Ulermena beti egiten da aurre-ulermen batetik abiaturik.  Kulturak berak bultzatzen du aurre-ulermena.  Esan beharra dago ulermena beti interpretazioan oinarritzen dela.  Ulertzean zentzua ematen zaie aztertzen diren objetuei.  Ez dago analisi kausal baten bidez azaltzeko asmorik.

HERMENEUTIKA  :     Giza zientzietan  ulermena lortzeko erabiltzen den prozedura .Helburua ekintza, instituzio eta  dokumentuen interpretazioa   bultzatzea da hauek ulertzeko.